OSMANLI'DAN CUMHURİYET'E MİLLİ İRADE

OSMANLI'DANCUMHURİYET'E MİLLİ İRADE

DerinTarih dergisi her seçim döneminde gündemimizi işgal eden "millî irade" yada başka bir ifadeyle "millet hâkimiyeti" kavramının Osmanlı'dan Cumhuriyet'eseyrini masaya yatırdı son sayısında.

Dosyanın giriş yazısında "Milli irade" kavramıüzerindeki tartışmaların 1808'de imzalanan Sened-i İttifak'la başladığını veOsmanlı'nın yıkılışından günümüze kadar farlılaşarak devam ettiğinivurgulanıyor. Yazılardan anlaşıldığı kadarıyla "Milli irade" kavramı tarihişartlara, ihtiyaçlara, beklentilere göre sürekli değişen bir muhteva sahip.

"Milliirade"nin hakimiyetinden "Garnizon Cumhuriyetine"

Budak'a göre "Milli irade" kavramı iktidarçekişmelerine göre mahiyet kazanıyor tarihi süreçte. nbsp;Jön Türklerin kavramı padişahın gücünüsınırlandırmak ve kendi iktidarlarını meşrulaştırmak amacıyla kullanıldığı söyleyenyazar, "milli irade" kavramının gerçek karşılığını Milli Mücadele dönemindebulduğunu dile getiriyor. Dolayısıyla1921 Anayasası'nda, "Hakimiyet bilâkayd üşart milletindir" ifadesinin yer alması bir zaferdir. Peki ya sonrasında?

Mehmet Çelik ise yazısında nbsp;Cumhuriyet sonrasında Cumhurbaşkanlığıseçimleri sırasında yaşanan siyasi krizler üzerinden ordunun "milli irade"hilafına kurduğu vesayet sisteminin işleyişine ve değişimlere dikkat çekiyor. Askerî birgüce dayandıkları için bu yönetim biçimlerini "Garnizon Cumhuriyetleri" olarak niteliyor.

Bir DemokrasiLaboratuvarı

Ahmet Demirel çok önemli bir konuya değiniyor kendine ayrılansayfalarda. Hakkında çokça konuşulan fakat mahiyetini bilmediğimiz BirinciMeclis'i iktidar-muhalefet ilişkileri bazında mercek altına alıyor.

BirinciMeclis 23 Nisan 1920 ile 16 Nisan 1923 arasında hem Milli Mücadeleyi yönetiyorhem de Cumhuriyetin kuruluş sürecini biçimlendiriyor. Bu sisteme göre siyasîkarar alma sürecinde tartışmasız tek egemen organ "milli irade"yi temsil edenMeclis'in kendisidir.

BirinciMeclis'te aynı zamanda önemli bir iktidar-muhalefet çekişmesi de yaşanıyorAhmet Demirel'in verdiği bilgilere göre. "İktidar-muhalefet çekişmenin özü,yakın zamana kadar sanıldığı gibi bir ilerici-gerici veya İslamcı-laikçekişmesi değildir" diyor yazarımız çarpıcı bir şekilde. 1. Meclis'indemokratik olgunluğuna henüz ulaşmadığımızı görmek isteyenler için çarpıcı biryazı bekliyor derginin takipçilerini.

Bir tek parti klasiği: Senirkentfaciası

Dosyanınilginç yazılarından biri 18.1.1947 tarihli Tasvirgazetesinden aktarılan eski bir haber üzerine. İsmet İnönü ve CHP devrindeseçimler sırasında Senirkent'te yaşananlar aktarılıyor bize bu haber metninde.1946 seçimlerinden sonra CHP'ye oy vermediği için Isparta'nın Senirkent bucağı halkı devlet tarafından uzun bir sürecezalandırılıyor. Halka reva görülenler karşısında donup kalmamak imkansıznerdeyse! Ağızlarına gem vurulup hayvanlar gibi üzerine binilmesinden tutun da,ıslak ve karanlık bodrumlarda yaşanan hapis cezaları bunlardan sadece birkaçı.

Ve bu muamelenin tek sebebi ise halkın CHP'ye oy vermemesi. 1.Meclis'ten Tek Parti dönemine "milli irade" kavramı kan kaybediyor…

nbsp;