Topçu Kışlası

Kültür Sanat Servisi
Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Taksim Meydanı'nın 19. yüzyıl'dan 1960'a uzanan süreçte geçirdiği değişim ve dönüşümlere fotoğraf, gravür ve harita üzerinden ışık tutan "Taksim: İstanbul'un Kalbi" adlı sergiye ev sahipliği yapıyor;
17. ve 18. yüzyıllarda, Pera'nın sınırını belirleyen mezarlıkları, teferrüçgâhı, kahvehaneleri ve su dağıtım merkezi ile tanımlanan alanın adı, nbsp;çeşitli semtlere su "taksim" etmesinden dolayı Taksim bölgesi konmuş. nbsp;
Batı yönünde 18. yüzyıl ortasından itibaren Taksim Suyu Tesisleri'nin deposu ve maksemiyle sınırlandırılmış olan düzlük, Osmanlı döneminde "teferrüçgâh" (açık mesire alanı) olarak anılıyordu. Doğu kesiminde günümüzde tamamen ortadan kalkmış Ayaspaşa Mezarlığı'nın sınırında yer alan, bostancıbaşıların işlettiği kahvehanede kahveler, çaylar içilir, Boğaz manzarası seyredilirdi. nbsp; Bu alan Antoine-Ignace Melling'in 1819'da yayımlanan gravüründe izlenebilir.
III. Selim tarafından, kapıkulu askerlerinin topçu sınıfı için yaptırdığı, 1806'da yapımı tamamlanan, "Topçu Kışlası ( Beyoğlu Kışlası / Taksim Kışlası)" olarak anılan askerî yapı, meydanın kuzey sınırını belirliyordu. Faaliyete geçmesinden bir yıl sonra patlayan Kabakçı İsyanı'nda (1807) tahrip edilen kışlanın II. Mahmud tarafından 1812'de, dönemin hassa baş mimarı Hafız Mehmed Emin Ağa eliyle yenilendiği, inşaatta Marki, Nikola ve Komyanos adlı kalfaların görev aldıkları Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan belgelerden tespit ediliyor.
Charles Pertusier'nin 1817 tarihli albümünde yer alan Préaulx'ya ait gravür, kışlanın bu onarımdan sonraki görünümünü vermektedir. 1847, 1862 ve 1893'te geçirdiği onarımlarla son halini alan yapı, 19. yüzyıl Osmanlı kışlalarının şemasını tekrar eder: Ortasında caminin yer aldığı dikdörtgen avlu iki katlı kanatlarla kuşatılmış, köşelere, kule görünümlü üç katlı kitleler yerleştirilmiştir. Cephelere egemen olan ampir üslubunun yalın ifadesine karşılık, batıya (Cumhuriyet Caddesi'ne) açılan ve oryantalist üslubun izlerini sergileyen girişi, Abdülaziz dönemindeki (1861-1876) onarımda şekillenmiş.
Taksim Meydanı'nda Osmanlı'nın muhteşem yapı çizgilerini taşıyan bu kışla, İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı döneminde, Taksim Stadyumu adıyla spor müsabakalarına tahsis edildi. 1940'ta yıktırılarak, Henri Prost'un tasarladığı İnönü parkına dönüştürüldü.
Daha sonra aynı meydanda bu parkın biraz ilerisine, yapımına 1949'da başlanan ve inşaatı 20 yıl süren Atatürk Kültür Merkezi yapıldı. nbsp;
Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü sergi katında yer alan "Taksim: İstanbul'un Kalbi" sergisi 11 Ekim 2014'e kadar ücretsiz olarak ziyarete açık kalacak.


19. YÜZYILDA TOPÇU KIŞLASI
III. Selim tarafından topçu sınıfı kapıkulu askerleri için yaptırılan Topçu Kışlası, 1806'da tamamlandı. Kışla şekil olarak; ortasında caminin yer aldığı dikdörtgen avludan oluşuyor. Avlunun etrafı iki katlı kanatlarla kuşatılmış, köşelere de üç katlı kuleler yerleştirilmiş.