Sinsi sinsi öldüren hastalık KOAH

KOAH, aşırı sigara tüketimi yüzünden bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de çok yaygın ve ciddi bir sağlık problemi. Solunum sistemi hastalıkları ülkemizde dördüncü sıradaki ölüm sebebi ve bunun %61.5'unu KOAH oluşturuyor. Hastalık, sigara içen her 5 kişiden 1'inde görülüyor. İşin acı tarafı sadece 10 KOAH'lıdan biri hasta olduğunun farkında. Bu kadar önemli bir sağlık sorunu olan KOAH'ı, en büyük solunum hastalıkları kongresi olan Türk Toraks Derneği'nin 18. Yıllık toplantısı sırasında Türk Toraks Derneği Başkanı Prof. Dr. Arzu Yorgancıoğlu'na sorduk.
-KOAH'n sebebi nedir?
KOAH (Kronik tıkayıcı akciğer hastalığı)'ın tüm dünyada en önemli sebebi sigaradır. Sadece sigara içmek değil, sigara içen kişinin yanında bulunmak da risk oluşturmaktadır. Sigara dumanı ile hava yollarına ve hava keseciklerine zararlı gazlar ve maddeler dolar. Yıllar geçtikçe bunlar bronşların ve hava keseciklerinin yapısını bozmaya başlar. Bunun sonucunda bronşların hastalanması ve tıkanması ile bronşit, hava keseciklerinin parçalanması ile amfizem ortaya çıkar. Akciğerlerde ortaya çıkan bu bozulmalar sonucunda kana oksijen geçişi azalır ve vücudun oksijensiz kalması ile pek çok ciddi hastalık gelişir. Sigara içenler, içmeyenlere göre daha fazla solunum şikâyetlerine, daha fazla solunum fonksiyon kaybına ve daha yüksek KOAH ölüm oranlarına sahiptirler. Sigaranın yanında tozlu ortamlarda çalışmak, hava kirliliği ve evde yakılan kuzine, soba, ocaktan ortama yayılan duman da hastalığa sebep olmaktadır. Son yıllarda önemi giderek vurgulanmaya başlayan fiziksel aktivitedeki azalma ve hareketsizlik de artık bir risk faktörü olarak kabul ediliyor.
-KOAH tehlikeli bir hastalık mıdır?
Evet, farkındalığın düşük olduğu son derece tehlikeli bir hastalıktır. Dünyadaki tüm ölümlerin yüzde 5.5'i KOAH'a bağlı olarak meydana gelir. KOAH'ı tehlikeli hale getiren bilinmemesi, belirtilerinin önemsenmemesidir. Bu durum hastalığın erken dönemde fark edilmesini ve tedavi edilmesini engeller. Toplumda 40 yaş üstündeki her dört kişiden biri KOAH hastasıdır. Bu durumda ülkemizde 3-5 milyon KOAH'lının bulunması gerekmektedir. Oysa sadece 300-500 bin kişi kendisinde hastalık olduğunu bilmektedir. KOAH teşhisi alan kişilerin büyük çoğunluğu halen sigara içen veya çok uzun süre sigara içmiş ve bırakmış kişilerdir. Hastalık sinsi şekilde ilerlediği ve sigara bağımlıları öksürük, balgam çıkarma gibi şikâyetleri önemsemedikleri için KOAH teşhisi konduğu zaman hastalar akciğer kapasitelerinin önemli bir kısmını kaybetmiş olarak doktora giderler.
KOAH'lı bir hastanın şikayetleri nelerdir?
KOAH'da en sık görülen şikayetler nefes darlığı, öksürük ve balgam çıkarmadır. KOAH hastalarının hemen hepsi sigara içen kişiler oldukları için bu durumun sigara içmenin doğal bir sonucu olduğunu düşünürler ve bu sebeple doktora başvurmazlar. Normalde 35 yaşından sonra akciğer kapasitesi azalır. Ancak sigara içen kişilerde bu 3 kat daha hızlı olur. Nefes darlığı sebebiyle kişi hareket etmek, yol yürümek istemez. Günlük işlerini aksatır; markete bile gitmek ona zor gelir. Zamanla evden çıkmaz hale gelir. Hastalık bu ilk aşamada saptanabilirse, ilerlemesi durdurulabilir. İlerlemiş KOAH'ta kalp yetmezliği ve akciğer kanseri riski artmaktadır.
Hareketsizlik KOAH'ı şiddetlendiriyor mu?
Evet. Hareketsizlik hastalığın ilerlemesine sebep olur. Sakatlık ve ölüme yol açar. KOAH'lı hastaların üçte ikisi yeterli fiziksel aktivite yapmamaktadır. Hastalık ilerledikçe bu oran daha da yükselir. Aslında fiziksel aktivite KOAH'lla savaşın en önemli silahlarından biridir. 20 yıllık takip çalışmalarında haftada 2-3 saat daha fazla yürüyüş yapan hastalarda hem KOAH sebebiyle hastaneye yatışlarda hem de ölüm oranlarında yüzde 30-40 oranında azalma saptanmıştır.
Nasıl teşhis ediliyor?
Özellikle sigara içenlerde kronik öksürük, nefes darlığı ve balgam çıkarma sorunu olan her hastanın solunum fonksiyon testi, yani spirometri ile değerlendirme yaptırması erken teşhiste büyük önem taşır.


İLK İŞ OLARAK SİGARAYI?BIRAKIN
KOAH tedavi edilebilir bir hastalıktır. BİR KOAH'lının yapması gereken ilk iş sigarayı bırakmasıdır. Nefes yoluyla alınan ilaç tedavisinin yanı sıra fiziksel aktivitenin artırılması hastalığın gidişatını çoğu zaman olumlu etkilemektedir. nbsp;


Öksürüğünüz kronikleşti mi?
Akciğer sağlığınızı kontrol etmek için hadi gelin çok basit bir test yapalım.
-Haftanın çoğu günü sık sık öksürüyor musunuz ?
-Haftanın çoğu günü balgam çıkarıyor musunuz ?
-Yaşıtlarınıza göre nefesiniz daha kolay mı daralıyor ?
-Yaşınız 40'ın üzerinde mi ?
-Halen sigara içiyor musunuz ya da eskiden içer miydiniz ?
Eğer bu sorulardan en az üçüne "evet" dediyseniz, hemen doktoragidin ve size solunum testi yapmasını isteyin. Çünkü siz de KOAH yüzünden hayatını kaybeden 2.9 milyon kişiden biri olabilirsiniz. nbsp;

KOAHLI HASTA REHBERİ

Rahat bir nefes için bunlara dikkat edin

Uzmanlar, KOAH'lı hastaların hayat kalitesini yükseltmek için dikkat etmeleri gerekenleri şöyle sıralıyor:

-Ev içinde havayı nemlendirin.

-Çok sıcak su ile banyo yapmayın; buharlı ortamda fazla kalmayın.

-Akciğer kapasitenizi artırmak için düzenli egzersiz yapın.

-Havanın kirli ya da çok soğuk olduğu günlerde mümkünse nbsp;evden dışarı çıkmayın.

-Nefesiniz daraldığında derin ve yavaş nefes almaya çalışın. Nefesinizi burundan alın. Derin nefes alırken karnınızı şişirin. Aldığınız nefesi nbsp;yavaş yavaş verin. Bu sırada karnınızı içe doğru çöktürün.

-Eğilirken nefes verin, doğrulurken nefes alın.