> Yaşar Yılmaz’ın so­ru­su / ADA­NA SO­RU: Ediz Bey!. Yıl­lar­ca film­le­ri­ni­zi bü­yük hay­ran­lık du­ya­rak sey­ret­tik. Hem us­ta oyun­cu­lu­ğu­nu­zu, hem be­ye­fen­di ki­şi­li­ği­ni­zi al­kış­la­dık. Şim­di bir baş­ka ve­si­le ile, si­zin­le bu say­fa­da bu­luş­mak çok gü­zel ve mut­lu­luk ve­ri­ci. Bu­nun için hem si­ze, hem de Tür­ki­ye Ga­ze­te­si yö­ne­ti­ci­le­ri­ne te­şek­kür ede­riz. Si­ze so­rum özel­lik­le es­ki si­yah-be­yaz Türk film­le­rin­de adı sık­ça ge­çen bir çi­çek­le il­gi­li ola­cak: Or­ki­deden bah­se­di­yo­rum. Bel­ki si­zin de oy­na­dı­ğı­nız birçok film­de bu çi­çek de önem­li bir rol alır, hat­ta “Esas kız” ile “Esas oğ­lan”ın ara­sı­na gi­rer, ya­hut ara­sı­nı bu­lur­du... Ha­ni, jön ba­zen gön­lü­nü ka­zan­mak is­te­di­ği şar­kı­cı kı­za gön­de­rir­di. Ya­hut, zen­gin iş ada­mı, baş­ka bi­ri­ni se­ven kı­za or­ki­de gön­de­re­rek gü­cü­nü gös­ter­mek is­ter, “O fa­kir oğ­la­nı de­ğil be­ni seç” de­mek is­ter­di. Ben o film­le­ri sey­re­der­ken bu çi­çe­ğin ma­ha­ret­le­ri­ni gö­rür ve “çok pa­ha­lı” “en­der bu­lu­nan” ya­hut “it­hal edi­len bir bit­ki” ol­du­ğu­nu dü­şü­nür­düm. Film­ler­de şu di­ya­lo­ğu çok du­yar­dık çün­kü: “Gör­dün mü? Or­ki­de gön­der­miş. Ne gü­zel bir çi­çek. Kim bi­lir ne ka­dar pa­ra ver­miş­tir.” Şim­di so­rum şu: Or­ki­de en­der bu­lu­nan bir bit­ki mi? Ger­çek­ten çok mu pa­ha­lı? Ev or­ta­mın­da ye­tiş­ti­ri­le­bi­lir mi? Bi­ze or­ki­de hak­kın­da pra­tik bil­gi­ler ve­rir­se­niz çok se­vi­ni­riz... CE­VAP: Sa­de va­tan­daş­la­rın ev­de or­ki­de ye­tiş­ti­re­bil­me­si ya­kın za­ma­na ka­dar müm­kün de­ğil­di. Bir ke­re böy­le bir şey ak­lı­na gel­mez­di. Bil­gi ek­sik­li­ği var­dı. Da­ha önem­li prob­lem­le­ri ol­du­ğu için or­ki­de ye­tiş­tir­mek, “Çok uzak bir ha­yal” gi­bi al­gı­la­nır­dı. Fa­kat son za­man­lar­da, ba­tı­dan baş­la­yan bir akım­la ev şart­la­rın­da ko­lay ye­ti­şen or­ki­de­ler keş­fe­dil­di ve­ya me­lez­le­ri üre­til­di. Bü­yük mar­ket­ler­de, se­ra­lar­da sa­tı­şa su­nul­du. Bu işin he­ves­li­le­ri gün­den gü­ne ço­ğal­dı. Ar­tık sa­lo­nu­muz­da baş dön­dü­rü­cü gü­zel­lik­le­ri ile bu za­rif çi­çek­le­rin boy gös­ter­me­si hiç de ha­yal de­ğil.... SAH­LEP VE DON­DUR­MA OR­Kİ­DE­DEN YA­PI­LIR... Na­rin, eg­zo­tik gö­rü­nüş­lü ve fark­lı çe­şit­le­riy­le in­sa­nı et­ki­le­yen or­ki­de, dün­ya­da en kıy­met­li çi­çek­le­rin ba­şın­da ge­lir. Bu çi­çek­le­rin uzun ömür­lü ve da­ya­nık­lı ol­ma­sı de­ğe­ri­ni da­ha da ar­tı­rır. Or­ki­de sa­nı­la­nın ak­si­ne sa­de­ce tro­pik böl­ge­ler­de ye­tiş­mez. Gü­ney kut­bu ha­riç bü­tün ik­lim­le­re ya­yıl­mış 20 binden faz­la or­ki­de çe­şi­di mev­cut­tur. Me­se­la Ana­do­lu ve Kıb­rıs’ta ye­ti­şen birçok or­ki­de cin­si var­dır. Bun­la­rın bir bö­lü­mü “Sah­lep­gil­ler” ola­rak ta­nı­nır. Ül­ke­mi­ze has sah­lep to­zu bu bit­ki­le­rin yum­ru­la­rın­dan el­de edi­lir. Don­dur­ma ya­pı­mın­da da bu or­ki­de­ler kul­la­nıl­mak­ta­dır. An­cak Türk film­le­rin­de “Esas kız”a gön­de­ri­len or­ki­de­ler bu grup­tan de­ğil­dir. Bu or­ki­de­ler tro­pik ve­ya ya­rı tro­pik ik­lim­ler­de ye­ti­şen ve süs bit­ki­si ola­rak kul­la­nı­lan cins­ler­dir. Kü­re­sel ik­lim de­ği­şik­li­ği Bu ko­nu­da tek suç­lu in­san mı? El­bet­te ha­yır. Za­ten kü­re­sel ısın­ma de­ğil, kü­re­sel ik­lim de­ği­şik­li­ği de­mek la­zım. Dün­ya­da 1 de­re­ce­lik ar­tış bi­le çok şe­yi de­ğiş­ti­rir... Sev­gi­li okur­lar, bu­gün­den iti­ba­ren her haf­ta de­ği­şik bir ko­nu­yu ele alıp siz­le­rin hu­zurun­da ola­ca­ğım. Ay­rı­ca, zih­ni­ni­zi iş­gal eden ve­ya ya­şa­mak­ta ol­du­ğu­nuz çe­şit­li çev­re prob­lem­le­ri­ni de ge­rek e-ma­il ile, ge­rek­se pos­ta yo­lu ile bi­ze ula­şa­rak so­ra­bi­lir­si­niz. Oku­yu­cu kö­şe­miz­de is­mi­niz­le bir­lik­te ya­yın­la­na­cak olan so­ru ve gö­rüş­le­ri­ni­zi ce­vap­la­mak­ta ay­rı­ca bü­yük mut­lu­luk du­ya­ca­ğım. Bu haf­ta­ki ilk ya­zım­da siz­le­re “kü­re­sel ik­lim de­ği­şik­li­ği” hak­kın­da bil­gi ver­me­ye ça­lı­şa­ca­ğım... Je­olo­jik ta­rih bo­yun­ca dün­ya ik­li­mi­nin sı­cak ve so­ğuk de­vir­ler­den geç­ti­ği bi­li­ni­yor. En­di­şe uyan­dı­ran, de­ği­şik­li­ğin özel­lik­le son 50 yıl için­de in­san eliy­le mey­da­na gel­miş ol­ma­sı­dır. Kı­ta­la­rın ha­re­ke­ti, ku­tup böl­ge­le­rin­de­ki bu­zul­la­rın di­ğer ke­sim­le­re na­za­ran ışı­ğı da­ha faz­la at­mos­fe­re yan­sı­tıp so­ğut­ma­la­rı, ok­ya­nus­lar­da­ki kar­bo­nun ve ha­ya­tın ge­nel dön­gü­le­ri iklim de­ği­şik­li­ğine se­bep ol­mak­ta­dır. At­mos­fer­de nit­ro­jen ve ok­si­jen gi­bi gaz­lar­dan baş­ka, se­ra et­ki­si ya­pan kar­bon­di­ok­sit ve me­tan gi­bi gaz­lar mev­cut­tur. Bun­lar ge­len gü­neş ışın­la­rı­na ge­çir­gen­dir. An­cak dün­ya yü­ze­yin­den yan­sı­ya­rak çı­kan ışın­la­rın bir kıs­mı­nı tu­tar­lar. Bu du­rum­da yer­yü­zü­ne ya­kın ha­va küt­le­le­rin­de ısın­ma mey­da­na ge­lir. Aşı­rı kul­la­nı­lan odun, kö­mür gi­bi fo­sil ya­kıt­lar bu gaz­la­rın bi­rik­me­si­ne se­bep olur. Ay­rı­ca tro­pi­kal yağ­mur or­man­la­rı­nın tah­ri­bi ve or­man yan­gın­la­rı, o ok­ya­nus­lar­da­ki bit­ki plank­ton­la­rı (ço­ğun­luk­la su yü­ze­yi­ne ya­kın ya­şa­yan tek hüc­re­li bit­ki­ler) de­niz kir­li­li­ği se­be­biy­le aza­la­rak, fo­to­sen­tez iş­le­vi­ni tam ma­na­sıy­la ye­ri­ne ge­ti­re­mez­ler. AT­MOS­FER Gİ­DE­REK ISI­NI­YOR En­düs­tri­de­ki fil­tre edil­me­den at­mos­fe­re sa­lı­nan ba­ca gaz­la­rı, uçak ve ara­ba eg­zoz­la­rın­dan çı­kan kim­ya­sal­lar bun­la­ra ek­le­nin­ce dün­ya­mı­zın den­ge­si bo­zul­mak­ta­dır. Ha­va­da­ki kar­bon­di­ok­sit ora­nı on bin­de 3 iken, 21. yüz­yı­lın ba­şın­da 3.8’i geç­miş bu­lun­mak­ta­dır. 1850 yı­lın­dan iti­ba­ren baş­la­mış olan kar­bon ga­zı ar­tı­şı 20. yüz­yıl­da 1 de­re­ce­ye ya­kın sı­cak­lık yük­sel­me­si­ni be­ra­be­rin­de ge­tir­miş­tir. Unu­tul­ma­ma­lı­dır ki, son ya­rım mil­yon yıl­da kar­bon­di­ok­sit mik­ta­rı at­mos­fer­de şu an­da bu­lun­du­ğu kon­san­tras­yo­na hiç ulaş­ma­mış­tır. UNES­CO ve IPCC gi­bi ulus­la­ra­ra­sı ku­ru­luş­lar önü­müz­de­ki bir­kaç 10 yıl için­de 2 de­re­ce­lik bir ar­tı­şın söz ko­nu­su ola­bi­le­ce­ğini bil­dir­mek­te­dir. 1 de­re­ce­lik bir ar­tı­şın da­hi ta­rım sek­tö­rün­de önem­li olum­suz so­nuç­lar do­ğu­ra­bi­le­ce­ği ger­çe­ği kar­şı­sın­da, bu sı­cak­lık ar­tış­la­rı­nı dur­du­ra­bil­mek için cid­di ted­bir­ler al­ma za­ma­nı­nın ar­tık gel­di­ği bi­lin­cin­de ol­ma­lı­yız. He­pi­miz bu ba­sit ted­bir­le­ri ala­bi­li­riz Ge­le­cek ne­sil­le­re gü­zel bir dün­ya bı­rak­mak için kü­re­sel ısın­ma­ya kar­şı alı­na­bi­le­cek ted­bir­le­ri şöy­le sı­ra­la­ya­bi­li­riz: * Al­ter­na­tif ener­ji bi­rim­le­ri­ne (rüz­gâr, gü­neş, su kuv­ve­ti gi­bi) ağır­lık ver­me­li­yiz. * Eko­lo­jik den­ge­nin ko­run­ma­sı­nı ge­le­cek ne­sil­le­rin ha­ya­tı açı­sın­dan, ras­yo­nel bir şe­kil­de plan­la­ma­lı­yız. * Her ke­sim ve sek­tör­de, özel­lik­le il­köğ­re­tim ku­rum­la­rın­da çev­re eği­ti­mi­ne ağır­lık ver­me­li­yiz. * Kir­li­li­ğin ti­ca­re­ti­ni ya­pan­la­ra as­la mü­sa­ma­ha gös­ter­me­me­li, te­miz tek­no­lo­ji­ler seç­me­li­yiz. * Dün­ya tat­lı su re­zerv­le­ri­nin az­lı­ğı ger­çe­ği kar­şı­sın­da iç su­la­rı­mı­zı te­miz tut­ma­ya gay­ret gös­ter­me­li­yiz. Sev­gi­li okur­lar, “çev­re ko­ru­ma” lüks bir uğ­raş de­ğil, bir ih­ti­yaç­tır. Bu­gün de­mok­ra­tik­leş­me, in­san hak­la­rı gi­bi te­mel kav­ram­lar­dan na­sıl vaz­ge­çe­mez­sek, ta­bii sis­tem ko­run­ma­sın­dan da ay­nı öl­çü­de ödün ve­re­me­yiz. Gü­zel yur­du­muz Tür­ki­ye­mi­zin cen­net ta­bi­atı­nın bü­tün dün­ya­ya ör­nek ol­ma­sı­nı di­li­yo­rum. Ta­bi­atın ça­lış­kan var­lık­la­rı arı­lar, nek­tar ve po­len top­la­dık­la­rı çi­çek­le­rin döl­len­me­si­ni ve ürün oluş­ma­sı­nı da sağ­lı­yor Arı­la­rın işi sa­de­ce bal yap­mak de­ğil * Ana­do­lu’da arı­cı­lı­ğın 3 bin yıl­lık geç­mi­şe sa­hip ol­du­ğu­nu an­la­tan TE­MA Arı­cı­lık Da­nış­ma­nı ve Zi­ra­at Yük­sek Mü­hen­di­si Ah­met İn­ci, “arı” de­nil­di­ğin­de ilk ola­rak ba­lın ak­la gel­di­ği­ni, an­cak arı­la­rın tek işi­nin bal yap­mak­tan iba­ret ol­ma­dı­ğı­nı söy­lü­yor. Arı­la­rın 1 gram (bir dam­la) ba­lın üre­ti­mi için yak­la­şık 120 bin çi­çe­ği zi­ya­ret et­tik­le­ri­ni an­la­tan İn­ci, “Arı­lar, ay­çi­çe­ği tar­la­sın­da ve­ri­mi 5 kat, ye­ni dün­ya mey­ve­sin­de 20 kat, yon­ca­da yak­la­şık 30 kat ar­tı­rı­yor” şek­lin­de ko­nuş­tu. İn­ci, şöy­le de­vam edi­yor: “Arı­nın po­li­nas­yon özel­li­ği­ni bi­len Eins­te­in, arı­lar ol­maz­sa ta­rım­sal ürü­nün de ola­ma­ya­ca­ğı­nın öne­mi­ni vur­gu­la­mak için, arı­lar öl­dü­ğün­de in­san­la­rın da aç ka­la­rak ha­yat­la­rı­nın bi­te­ce­ği­ne işa­ret et­miş­tir.” Pe­pi­no üre­ti­mi yay­gın­la­şı­yor * Si­nop’ta de­ne­me amaç­lı “pe­pi­no” üre­ti­mi­ne baş­lan­dı. Ta­rım İl Mü­dür­lü­ğün­ce, kent­te üre­ti­mi yay­gın­laş­tır­mak için baş­la­tı­lan de­ne­me üre­ti­mi son­ra­sı, yer­li pe­pi­no­la­rın sa­tı­şı­na da baş­lan­dı. Mer­toğ­lu kö­yün­de üre­tim ya­pan Mus­ta­fa Ünal, ye­tiş­tir­di­ği pe­pi­no­la­rı ki­lo­su 3 YTL’den sa­tı­şa sun­du­ğu­nu be­lir­te­rek, pa­zar prob­le­mi ol­ma­dı­ğı­nı söy­lü­yor... Bu tro­pi­kal mey­ve pro­je­si­ni baş­la­tan­la­rı ce­sa­ret­le­rin­den do­la­yı kut­la­rız. Kışın ha­ber­ci­si ‘VAR­GİT’ler Ka­ra­de­niz’in yay­la­la­rın­da kı­şın ha­ber­ci­si olan ‘dön­ge­ri’, “var­git”, “yı­kıl­git”, “güz­gü­lü” gi­bi fark­lı isim ta­şı­yan ve her se­ne güz ay­la­rın­da açan çi­çek­ler, bu se­ne de yü­zü­nü gös­ter­di. Yay­la sa­kin­le­ri, çi­çe­ğin isim­le­ri­nin ya­zı ge­çir­mek için yay­la­ya çı­kan­la­ra “ar­tık kış ge­li­yor ka­ra so­ğu­ğa ya­ka­lan­ma­dan ge­ri dön ya da ça­dı­rı­nı yık ve ar­tık git çün­kü kış ar­tık çok ya­kın” an­la­mın­da me­saj ver­di­ği­ni ifa­de edi­yor... Ta­til­ci­le­re du­yu­ru­lur. KISA KISA KÖLN BE­LE­Dİ­YE­Sİ’NDEN TE­MA AL­MAN­YA’YA ÇEV­RE ÖDÜ­LÜ * Köln Bü­yük­şe­hir Be­le­di­ye­si ta­ra­fın­dan ve­ri­len 18. çev­re ödül­le­ri­nin si­vil top­lum ör­güt­le­ri ka­te­go­ri­sin­de­ki bi­rin­ci­lik ödü­lü­nü TE­MA Al­man­ya Vak­fı, BUND Ça­lış­ma Gru­bu’yla pay­laş­tı. TE­MA’nın 13 ku­ru­luş ara­sın­dan bi­rin­ci se­çil­di­ği bil­di­ril­di. Tö­ren­de 1000 eu­ro­luk ödül çe­ki­ni TE­MA Al­man­ya Vak­fı Baş­ka­nı Ha­ya­ti Önel’e ve­ren Bü­yük­şe­hir Be­le­di­ye Baş­ka­nı Fritz Schram­ma,”TE­MA, Köln’de de çok gü­zel ça­lış­ma­lar ya­pı­yor” de­di... BM ÇÖL­LEŞ­ME TOP­LAN­TI­SI İS­TAN­BUL’DA DÜN BAŞ­LA­DI * Bir­leş­miş Mil­let­ler Çöl­leş­me Top­lan­tı­sı (UNCCD), Grand Ce­va­hir Otel’de baş­la­dı. 1000 ka­tı­lım­cı­nın yer ala­ca­ğı top­lan­tı için ay­rın­tı­lı bil­gi­yi “http://www.unccd.int/cop/crıc7/me­nu.php.” lin­kin­den öğ­re­ne­bi­lir­si­niz. GÜ­LER: EVİ­ME RÜZ­GÂR VE GÜ­NEŞ ENER­Jİ­Sİ KUR­DUR­DUM * Geç­ti­ği­miz gün­ler­de Ya­lo­va’yı zi­ya­ret eden Ener­ji ve Ta­bi­i Kay­nak­lar Ba­ka­nı Hil­mi Gü­ler, Tür­ki­ye’nin al­ter­na­tif ener­ji­ler açı­sın­dan bir cen­net ol­du­ğu­nu söy­le­di. Tür­ki­ye’nin ener­ji ha­ri­ta­sı­nı da çı­kar­dık­la­rı­nı an­la­tan Gü­ler, “Al­ter­na­tif ener­ji hem ucuz hem kir­li­lik açı­sın­dan ter­cih edil­me­li­dir. Ben de bah­çe­me rüz­gar ve gü­neş ener­ji­si sis­te­mi kur­dur­dum. Çok mut­lu­yum” di­yor.... Ne di­ye­lim da­rı­sı he­pi­mi­zin ba­şı­na. ­Çev­re Ba­ka­nı’n­dan Türkiye’ye teşekkür ve övgü * Ge­çen haf­ta ilk say­fa­mı­zın he­ye­ca­nı­nı bi­zim­le pay­la­şan Çev­re ve Or­man Ba­ka­nı Prof. Dr. Vey­sel Eroğ­lu, teb­rik ya­zı­sıy­la ça­ba­la­rı­mı­za güç kat­tı. Sa­yın Eroğ­lu, ya­zı­sın­da şun­la­rı di­le ge­tir­di: “Bu­gün­den iti­ba­ren ya­yı­mı­na baş­la­dı­ğı­nız Ediz Hu­n’­la Ye­şil Say­fa­’nın, bü­tün in­san­lı­ğın ve dün­ya gün­de­mi­nin en önem­li baş­lık­la­rın­dan bi­ri olan çev­re ko­nu­sun­da bi­linç ve has­sa­si­ye­tin ar­tı­rıl­ma­sı için her­ke­se çok fay­da­lı ola­ca­ğı­na ina­nı­yo­rum. Bir ilk ol­ma özel­li­ği­ni ta­şı­yan bu say­fa­ya ak­ta­ra­ca­ğı­nız bil­gi ve ha­ber­ler, da­ha te­miz bir dün­ya ve da­ha gü­zel bir ge­le­cek için an­lam­lı kat­kı­lar­da bu­lu­na­cak­tır. Di­ğer ba­sın ya­yın ku­ru­luş­la­rı­na da em­sal teş­kil et­me­si­ni te­men­ni et­ti­ğim bu ça­lış­ma­nın de­va­mı­nı di­ler, so­rum­lu ve du­yar­lı ya­yın­cı­lık an­la­yı­şı­nız­dan siz­le­ri teb­rik ede­rim.” Sa­yın Ba­ka­nı­mız­la bir­lik­te ge­rek e-ma­il ve faks­la, ge­rek­se de biz­zat te­le­fon­la ara­ya­rak bu he­ye­ca­nı­mı­zı pay­la­şan bü­tün çev­re dost­la­rı­na biz de te­şek­kü­rü borç bi­li­riz... BA­NA YA­ZIN! Her türlü sorunuzu bana sorabilirsiniz. “Güzel bir dünya” için bu sayfaya siz de katkıda bulunun. Haydi e-mail ve mektuplarınızı bekliyorum... Yazışma Adresi: 29 Ekim Caddesi No: 23 34197 Yenibosna/İSTANBUL e-mail: ediz.hun@tg.com.tr