Çetnikler 'zafer', Boşnaklar 'huzur' istiyor

İsmail Okan Ukav - Saraybosna

90'ların başında Yugoslavya parçalanırken ortaya çıkan etnik sorunlar, "Büyük Sırbistan" hayaliyle yanıp tutuşan Çetniklerin (aşırı milliyetçi Sırplar) farklı noktalardaki insanlık dışı müdahaleleriyle felakete dönüştü. Bosna Hersek'te Sırp olmayanlara karşı yürütülen temizlik hareketinde yüz binden fazla insan hayatını kaybetti. Yanı sıra savaşın üzerinden 20 yılı aşkın bir süre geçmesine rağmen bölgedeki nefret politikası sona ermedi. Hatta yaşanan katliamların baş aktörleri Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICTY) tarafından alınan kararlar ile adeta ödüllendirildi. 

(Savaş döneminde Saraybosnalıların can damarı olan "Umut Tüneli"nin bir çıkışının bulunduğu Kolara ailesinin evi.)

TEPKİ ÇEKEN REFERANDUM VE BAĞIMSIZLIK TALEBİ

Bosna Hersek'i oluşturan iki entiteden Sırp Cumhuriyeti'nde 25 Eylül'de gerçekleştirilen referandumla 9 Ocak, "Sırp Cumhuriyeti Günü" ilan edildi. 1992'de Bosnalı Sırpların bağımsızlığıyla savaşın fitilini ateşleyen tarih olan 9 Ocak, aynı zamanda Ortodoks noeli. Bu tarih entite sınırları içerisinde zaten kutlanıyordu. Yapılan referandum Sırp politikacıların son dönemde sık sık dile getirdiği "bağımsızlık" hareketinin provası oldu. Bununla beraber ABD başta olmak üzere çok sayıda ülke tarafından kınanan referandum 1995'te savaşı bitiren Dayton anlaşmasına da aykırı.

(Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı.)

Boşnakları oldukça rahatsız eden gelişmeler, radikal grupların nefret söylemleriyle yerini endişeli bir bekleyişe bıraktı. Savaş suçlularına "kahraman" etiketi, Saraybosna'nın Sırp bölgesine dev bir haç inşa edilmesi, Radovan Karadžić ve arkadaşlarına teşekkür belgesi yaşanan gerilimin tahrik boyutu. Dayton'un ülkede oluşturduğu denge ise yeni felaketlere yol açabilecek etkenlerin başında geliyor. Yani savaşı sona erdiren bu anlaşma aynı zamanda yeni savaşlara kapı açan bir anahtar niteliğinde. 

(1 - Savaş suçlusu Radovan Karadzic'e verilen "Teşekkür" belgesini, Karadzic'in kızı Sonja Karadzic Jovicevic aldı. 2 - Çetnik lider Vojislav Seselj'in Lahey'de serbest bırakılması sonrası Sırp Cumhuriyeti'nde asılan afiş; "Kahramanlar". 3 - Doğu Saraybosna'da tartışmalara yol açan haç. Simge daha sonra kaldırılırken arazinin Arap bir şirkete satıldığı belirtiliyor.)

Konuyla ilgili konuşan Bosnalı gazeteci Nadja Diklić, yapılan referandumun Sırp Cumhuriyeti Devlet Başkanı Milorad Dodik için gövde gösterisi olduğunu ifade etti. Sırp liderlerin referandum ile halkın düşüncelerini test ettiğini belirten Diklić, "Radikal söylemler özellikle aşırıcılar için önemli bir yaşam kaynağı. Liderler bu tarz yaklaşımlarla milliyetçi duyguları diri tutmaya çalışıyor." dedi. Aşırı milliyetçiliğin her kesim için büyük bir tehdit oluşturduğunu ifade eden Diklić, Neo-Çetnik grupların desteklenmesine tepki gösterdi.

(Yerel seçim sonuçlarının netleşmesiyle Srebrenica'da Sırbistan bayrağıyla kutlama yapan Bosnalı Sırplar.)

YEREL SEÇİMLER VE MOSTAR SORUNU

Sırp Cumhuriyeti'ndeki referandumun ardından 2 Ekim'de yapılan yerel seçimde ülkedeki tablo daha da netleşti. Üçlü Başkanlık Konseyi'nin Boşnak üyesi Bakir Izetbegović'in başında olduğu Demokratik Eylem Partisi (SDA), Daha İyi Bir Gelecek İçin Birlik Partisi (SBB) ile çıktığı yolda seçimleri galibiyetle tamamladı. Ancak, Zenica, Bihać, Visoko, Gorajde gibi kentleri bağımsız adaylara bırakan Izetbegović yönetimi ciddi kan kaybetti. Bosna Hersek Hırvat Demokrat Birliği (HDZ) elindeki bölgeleri artırırken Srebrenica, Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı (SNSD)'nin oldu.

(Sol: Mostar'da savaşın izlerini taşıyan bir bina. - Sağ: Seçim yapılamayan Mostar'da, durumu protesto için tarihi köprüye temsili sandık koyuldu.)

SDA için tam anlamıyla hayal kırıklığı yaşatan seçim sonrası SBB yönetimi gelecekte SDA ile işbirliğine gitmeyeceklerini açıkladı. Izetbegović ise sonuçları zafer değil, iki partinin galibiyeti olarak nitelendirdi. Buna karşılık SNSD lideri ve Sırp Cumhuriyeti Devlet Başkanı Dodik referanduma da atıfta bulunarak iki haftada iki seçim kazandıklarını belirtti. Partisinin bu seçimde büyük yol kat ettiğini dile getiren HDZ lideri ve Başkanlık Konseyi'nin Hırvat üyesi Dragan Ćović, genel ve yerel seçimin birlikte yapılması için girişimlerde bulunacaklarını ifade etti. Yanı sıra Srebrenica'nın Sırpların eline geçmesi Müslümanları derinden etkilerken, kentteki Boşnakların yakın gelecekte şehri terk edebileceği konuşuluyor.

(Eski Türk Milli Basketbolcu Asım Pars, Kalesija Belediye Meclis Üyeliği'ne seçildi.)

Savaş sonrası 6 belediyeye bölünen ve 2004'te Bosna Hersek Yüksek Temsilciliği (OHR) tarafından hazırlanan 55 maddelik bildiriyle statüsü belirlenen Mostar'da ise yine seçim yapılamadı. Şehri tek bir belediye altında toplayan söz konusu düzenleme Hırvatların karşı çıkması sebebiyle uygulanamıyor. Nitekim 2008'den beri seçim yapılamayan Mostar'da Hırvat lider Ćović'te oy kullanamadı. Beş yıldır Bosna Hersek'te yaşayan Türk vatandaşı Rüştü Şenyüz, konuyla ilgili OHR'nin yetki alanına dikkat çekerken Yüksek Temsilci Valentin Inzko'nun gelişmelere pasif kaldığını ifade etti. Ülkedeki dış misyonların faaliyetlerine de değinen Şenyüz,"ABD ve AB, Bosna Hersek'te oldukça etkili, yaşanan olaylara çok hızlı tepki veriliyor. Türkiye ise zaman zaman rol almakta zorlanıyor" dedi. 

(Hersek bölgesinde bulunan Mostar şehrinin sembolü tarihi köprü.)

FETÖ'YE ÖFKE BÜYÜK

15 Temmuz darbe girişimi yalnız Türkiye'yi değil, dost ve kardeş halkları da derinden etkiledi. Saraybosna'daki tarihi Başçarşı Meydanı'nda ülkedeki Türkleri yalnız bırakmayan Boşnaklar sınır ötesinden demokrasi nöbetlerine katıldı. Gelişmelerin ardından ülkedeki faaliyetlerini perdeleyen FETÖ, daha önce de 15 yaşındaki Mahir Rakovac'ın ölümüyle Bosnalıların tepkisini çekmişti. Bir dönem örgüt yurtlarında bulunduğu belirtilen Rakovac'ın annesi, oğlunun FETÖ'ye mensup öğretmenlerin şiddetine maruz kaldığını ileri sürmüş, olay sonrası Bosna Hersek genelinde kitlesel protesto gösterileri düzenlenmişti.

(Saraybosna'da savaşın izlerini taşıyan bir bina.)

FETÖ'ye yakınlığıyla bilinen bazı oluşumların ABD'li şirketlere devredilmesi ise şüphe uyandıran gelişmelerin başında geliyor. Art arda farklı kuruluşların bünyesine giren bu kurumların FETÖ'den bağımsızmış izlenimi oluşturmaya çalıştığı ifade ediliyor. Bununla beraber geçtiğimiz günlerde Saraybosna Şehir Konseyi'nin FETÖ'ye yakınlığıyla tanınan bir görevliye "Saraybosna Şehir Plaketi"ni layık görmesi şaşkınlık uyandırdı. Saraybosna Belediye Başkanı Ivo Komsic kararı konseye iade ederken önerinin yeniden incelenmesini talep etti.

(Konya Büyükşehir Belediyesi'nin Saraybosna Belediyesi'ne hediye ettiği tramvay.)

FETÖ'nün ülkedeki durumunu değerlendiren hükümet yetkilisi Sedad H., örgütün seçimlerde asla etkili olamayacağını ifade etti. Boşnaklar için Türkiye'nin ikinci vatan olduğunu dile getiren Sedad, yaşanan darbe girişimi nedeniyle Bosnalıların FETÖ'ye büyük öfke duyduğunu belirtti. 15 Temmuz gecesi ve sonrası gelişmeleri yakından takip ettiğini ifade eden Hukuk Fakültesi öğrencisi Sejla Mustafić ise yaşananlar nedeniye dehşete kapıldığını söyledi. Türkiye'deki arkadaşları için endişendiğini dile getiren Mustafić, FETÖ'yle mücadelede ülkesinin aktif rol oynaması gerektiğine vurgu yaptı.