'Arabuluculuk' dönemi yarın başlıyor

Türk hukuk sistemi, mahkemelerdeki iş yükünün azaltılması amacıyla hayata geçirilen ve özel hukuk uyuşmazlıklarının arabulucuya giderek çözülmesini amaçlayan sistemle tanışıyor. Sistem, ilgili kanun ve yönetmeliğin 22 Haziran'da yürürlüğe girmesinin ardından, arabulucuların eğitim ve sınav sürecinin tamamlanması ve sicile kaydedilmeleriyle başlayacak. Mahkemelerdeki iş yükünün azaltılmasını amaçlayan arabuluculuk sistemi hayata geçiriliyor. Geçen yıl 22 Haziran'da Resmi Gazete'de yayımlanan Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve konuyla ilgili çıkarılan yönetmelik 22 Haziran 2013'te yürürlüğe giriyor. Sistem, arabulucuların eğitim ve sınav sürecinin ardından sicile kaydedilmeleriyle başlayacak. Arabuluculuk sistemiyle, kamu düzenini ilgilendirmeyen alacak veya tazminat davaları da dahil özel hukuk alanındaki tüm uyuşmazlıklar arabulucu marifetiyle çözülebilecek. En az 5 yıllık kıdeme sahip hukuk fakültesi mezunları arabulucu olarak görev yapacak. Şartlara uyanlar arabuluculuk eğitimini tamamlamalarının ardından Adalet Bakanlığınca yapılacak yazılı ve uygulamalı sınavda başarılı olmak kaydıyla arabulucu olabilecek. Sistem, arabulucuların eğitim ve sınav sürecinin ardından sicile kaydedilmeleriyle başlayacak.

Arabuluculuk, yabancı uyruklular da dahil ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanacak. Aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklarda ise arabulucuya başvurulamayacak.

-Arabulucuya başvuru

Taraflar dava açılmadan önce veya davanın görülmesi sırasında, arabulucuya gitme konusunda anlaşabilecek. Mahkeme de tarafları arabulucuya başvurmak konusunda, arabuluculuğun esasları, süreci ve hukuki sonuçları hakkında aydınlatıp, bu yolla uyuşmazlığın çözülmesinin sosyal, ekonomik ve psikolojik açıdan faydalarının olabileceğini hatırlatarak onları teşvik edebilecek. Aksi kararlaştırılmadıkça taraflardan birinin arabulucuya başvuru teklifine otuz gün içinde olumlu cevap verilmezse bu teklif reddedilmiş sayılacak.

Başkaca bir usul kararlaştırılmadıkça arabulucu veya arabulucular taraflarca seçilecek. Arabulucu, seçildikten sonra tarafları en kısa sürede ilk toplantıya davet edecek. Taraflar, emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla arabuluculuk usulünü serbestçe kararlaştırabilecek.

Arabulucu, taraflarca kararlaştırılmamışsa uyuşmazlığın niteliğini, tarafların isteklerini ve uyuşmazlığın hızlı şekilde çözümlenmesi için gereken usul ve esasları gözönüne alarak faaliyetini yürütecek. Keşif, bilirkişiye başvurma ve tanık dinleme gibi niteliği gereği yargısal bir yetkinin kullanımı olarak sadece hakim yapılabilecek işlemler arabulucu tarafından yapılamayacak.

-Arabuluculuk süreci

Dava açıldıktan sonra tarafların birlikte arabulucuya başvuracaklarını beyan etmeleri halinde yargılama, mahkemece üç ayı geçmeyecek şekilde ertelenebilecek. Süreç, dava açılmadan önce başvurulması halinde, tarafların ilk toplantıya davet edilmeleri ve taraflarla arabulucu arasında sürecin devam ettirilmesi konusunda anlaşmaya varılıp bu durumun bir tutanakla belgelendirildiği tarihten itibaren başlayacak.

Dava açıldıktan sonra arabulucuya gidilmesi halindeyse bu süreç, mahkemenin tarafları arabuluculuğa davetinin taraflarca kabul edilmesi veya tarafların arabulucuya başvurma konusunda anlaşmaya vardıklarını duruşma dışında mahkemeye yazılı beyan ettikleri ya da duruşmada bu beyanlarının tutanağa geçirildiği tarihten itibaren işlemeye başlayacak.

Tarafların uyuşmadıkları konusunda anlaşmaya varması, taraflara danışıldıktan sonra arabuluculuk için daha fazla çaba sarfedilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından tespit edilmesi, taraflardan birinin karşı tarafa veya arabulucuya, arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini bildirmesi gibi durumlarda süreç sona erecek.

-Taraflar eşit haklara sahip olacak

Arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak veya bu süreçten vazgeçmek konusunda taraflar tamamen serbest olacak. Uyuşmazlığı arabuluculuk yoluyla sonuçlandırma konusunda anlaşacak taraflar, hiçbir şekilde zorla bu sürecin içine dahil edilemeyecek. İki taraf her aşamada, uyuşmazlığı arabuluculuk yoluyla çözmekten vazgeçebilecek. Gerek arabulucuya başvururken gerekse süreç boyunca taraflar eşit haklara sahip olacak. Taraflardan biri arabuluculuk sürecinin dışında bırakılamayacağı gibi söz hakkı da diğerine göre kısıtlanamayacak.

Arabulucu, taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, arabuluculuk faaliyeti çerçevesinde kendisine sunulan veya diğer şekilde elde ettiği bilgi ve belgelerle kayıtları gizli tutmakla yükümlü olacak.

Arabuluculuk faaliyeti sırasında fotoğraf çekilemeyecek, ses ve görüntü kaydı yapılamayacak. Sadece sicile kayıtlı arabulucular, arabulucu unvanını ve bu unvanın sağladığı yetkileri kullanma hakkına sahip olacak. Arabulucu, tarafların her biri ile ayrı ayrı veya birlikte görüşebilecek ve iletişim kurabilecek. Arabulucu reklam yapamayacak, internet kullanıcılarını kendi sitesine yönlendirecek şekilde internet kısa yolları kullanılmasına izin vermeyecek.