Hanedana vefa örtüsü

Murat Öztekin

Puşide, türbelerdeki sandukaların üzerinde bulunan örtülere verilen isim. Osmanlı zamanında kendine has ustalarının olduğu Maraş işi usulüyle süslenen bu örtüler, kıymetli malzemelerle hazırlanır, hanedan türbeleri için de saraydan verilen emirlerle yapılırmış. Ama gün gelip türbelerin kapısına kilit vurulunca, ne puşide ustası kalmış, ne de ‘puşide’ nedir bilen… Ama şimdi bu sanat, hanedan türbeleri üzerinden yeniden canlanıyor. Cumhurbaşkanlığı’nın himayelerinde, İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaştırma Enstitüsünün öncülüğünde başlayan Puşide Projesi çerçevesinde, 23 adet türbedeki 158 sandukaya dair çalışmalar yapılıyor. Enstitü müdürü Yusuf Gürlek tarafından yürütülen projede, en son geçtiğimiz günlerde açılan Sultan Ahmed Türbesindeki I. Ahmet Han’a ait sandukaya puşide yapıldı. Uzun bir çalışma neticesinde ortaya çıkan bu puşidenin hikâyesini Yusuf Gürlek’ten dinledik…

OSMANLIDA ÇOK MÜHİMDİ
Türbelerdeki puşideleri harap hâlde gördükleri için hanedana vefa adına böyle bir projeye başladıklarını söyleyen Gürlek, Osmanlıdaki puşidelerin hikâyesini de şöyle anlatıyor: “Eskiden puşideler bizim kültürümüzde çok önemliymiş. O zaman altın ve gümüşten yapılan puşidelerin bazılarında Kâbe örtüsünden parçalar kullanılmış. Padişahların puşidelere dair de hususi emirleri olurmuş. Biz araştırmalarımızda örtülerin üzerine neler yazılacağına dair vesikalar bile bulduk.”

Puşide için 8 ay çalıştılar
Puşideleri hazırlamadan önce araştırmalar yapıp, fotoğraflar çektiklerini kaydeden Gürlek “Araştırma ekibimizin çalışmalarından sonra sanatkâr arkadaşlarımız işe koyuluyor. Eğer sandukaların üzerinde eski puşide yer alıyorsa aynısını yeniden meydana getiriyoruz. Hiç puşidesi olmayan sandukalar içinse sandukanın yapıldığı devri ve içindeki bulunduğu mimariyi dikkate alarak yenisini dizayn ediyoruz. Eskiden desenleri nakşetmek için altının çekilmesiyle oluşan tel kullanıyordu. Biz de buna yakın metal karışımlı altın rengi ipler kullanarak nakış yapıyoruz. Buna Maraş işi deniliyor” diyor.
Yusuf Gürlek ve ekibi, geçtiğimiz günlerde açılan Sultan Ahmed Türbesindeki puşidelerin varlığına dair arşivlerde bir vesika bulamadıklarını söylüyor. “Ancak bir padişahın sandukasının örtüsü olamayacağı açık” diyen Gürlek sözlerine şöyle devam ediyor: “Sultan Ahmed’in sandukası için de klasik devirden ilham aldık. Sultan’ın sandukasını 8 arkadaş, yaklaşık bir senede tamamladı. Türbedeki diğer 35 sanduka içinse çalışmalarımız devam ediyor.  Bu projeyi bütün Türkiye’deki diğer 12 Olgunlaştırma Enstitülerindeki arkadaşlarla birlikte yapıyoruz.”

Hedefleri Kâbe’ye örtü hazırlamak
 Enstitüde puşideler için çalışan sanatçıların çok büyük bir hedefi var.  Yusuf Gürlek  “Kâbe örtüsü şu an Suudi Arabistan hükûmeti tarafından kendi ülkelerindeki bir ekibe yaptırılıyor. Ancak biz tıpkı Osmanlı devrinde olduğu gibi mübarek mekânın örtüsünü, bu topraklarda işlemek istiyoruz. Bu geleneği Anadolu’da sürdürmeliyiz” ifadelerini kullanıyor.