İran uzlaşmaya çok yakın

Cenevre'deki görüşmeler İran'nın nükleer sorununa ilişkin müzakerelerin sayısına göre onuncu ve reformcu Hasan Ruhani'nin cumhurbaşkanlığı döneminde ilk raundu olacak. Dokuz önceki raund sırasında taraflar İran'ın nükleer sorununun barışçıl çözümü için yol arayışında önemli ölçüde ilerleyememişti. Tarafların hiç biri uzlaşmaya hazır değildi. Müzakere süreci uzamıştı. Yeni İran Cumhurbaşkanı ise daha seçim öncesi programında İran İslam Cumhuriyeti'nin nükleer sorununun bir an önce çözülmesini öncelikli bir hedef olarak değerlendirdi.

Doğu bilimcisi, Yüksek Ekonomi Okulu profesörü Leonid Sükiyaynen, bu açıklamaların ne kadar gerçekçi olmasının önümüzdeki iki günde belli olacağını kaydederek şunu söyledi:

'İran'ın nükleer programı konusunda kah şiddetli tartışmalar yapılır, kah bu konu dünya politikasının gündeminin akrasına çekilir, ama bu sorunu çözme zamanının geldiği ortadadır. Şimdi yeni bir müzakere raundu arifesinde herkesin dikkati yine bu sorun üzerinde. Bunun gayet açık bir nedeni vardır. Yapılacak raund İran İslam Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanlığına diyaloga hazır olan gerçekçi politikacı Hasan Ruhani'nin seçilmesinden sonra gerçekleşecek ilk görüşmeler olacak. Görünüşe göre İran müzakerelerde Batılı ortaklarıyla uzlaşma arayışında bulunmaya ve mevcut olan anlaşmazlıkları çözmeye hazır'.

İran'ın müzakerelerde yeni öneri paketini sunacağı bekleniyor. İran'ın İngilizce yayın yapan Press TV kanalı yorumcusu Hasan Beheştipur konu ile ilgili şunu anlattı: Tahran'ın yeni heyetinin Cenevre'de sunacağı İran planının detayları henüz açıklanmadı. Genel olarak İran'ın öneri paketinin özeti şöyledir: Tahran Batı tarafının belli süre içinde İran'ın yüzde 20'lik uranyum zenginleştirme faaliyetlerini sürdürebilme hakkını resmi olarak tanımasında ısrarlı. Bunun karşılığına İran nükleer programını daha şeffaf hale getirmek için gereken önlemleri almaya, bu arada UAEK müffetişlerini daha sık sık nükleer tesislerine davet etmeye hazır. Sırf böylece İran Cumhuriyeti'nin ulusal nükleer faaliyetinin Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması normlarına uygun olduğu kanıtlanabilir ve Batı İran'ın atom bombasını üretmediği konusunda ikna olabilir. Bu arada İran 'altılar' ile müzakere sürecinin ta başından beri böyle stratejiye uyuyordu: Tahran'dan önce olduğu gibi şimdi de dünyanın haritasında nükleer silaha sahip olan bir ülkenin daha meydana gelmesinin dünya güvenliği için daha önce hiç görülmemiş tehdidi oluşturacağı yönündeki açıklamalar yapılıyor. Eminim ki bu, Cenevre görüşmelerinde değilse bir sonraki müzakereler raudunda sonuç getirecektir. Altını çizmemiz gereken İran tarafı müzakereleri sırf müzakereler gerçekleşsin diye yapmak istemiyor, somut anlaşmalara ulaşmaya ilgi duyuyor. Müzakerecilerin unutmaması gereken en önemli şey karşılıklı istek ve çaba olmadan anlaşmaya varılmanın imkansız olmasıdır.

Bu anlamda cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından oluşturulan yeni İran müzakereci heyeti münkün olduğunca etkili şekilde hareket etmeli, o nihayet Batılı ülkelerle anlaşmaya varmayı başarabilir. Heyetin başkanlığını yapacak İran Dışişleri Bakanı Cavad Zarif, müzakerelerin sonsuza dek süremeyeceği, tarafların birbirlerinin zamanına değer vermesi gerektiği yönünde bir dizi açıklamalarda bulunmuştu. Bütün bunlar Ruhani cumhurbaşkanlığına seçildikten sonra altılar ile işbirliğine hazır olduğu sinyalini veren İran'lı müzakerecilerin stratejisinin değiştiğini gösteriyor. Bu da Cenevre müzakereleri öncesi umut verici bir durum'.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da, bu konuda umutlu olduğunu vurgulayarak yapılacak müzakerelerin katılımcılarını 'şüphesiz şimdi elde ettiğimiz imkanlara odaklanmaya' çağırdı. Lavrov, Eylül'de BM Genel Kurulu toplantılarında İran konusunda yapılan görüşmelerin ortamından memnun olduğunu kaydederek bu toplantılarda İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Dışişleri Bakanı Cavad Zarif'in yaptıkları tüm tarafların işbirliğinde çalışması halinde İran nükleer sorununun altı-dokuz aylık süre içerisinde çözülebileceği yönündeki açıklamaları takdirle karşıladı.