BM'de seçim tarihi belli oldu

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, 5 yıllık süre için BM Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) önerisi üzerine BM Genel Kurulu'nun onayıyla seçiliyor. Görev süresini dolduran genel sekreter tekrar aday olabiliyor.


Güney Kore'nin eski Dışişleri Bakanı Ban Ki-mun, BM tarihindeki 8. genel sekreter. Ban'ın ikinci beş yıllık dönemi 2016 sonunda tamamlanacak. İki dönem görev yapan Ban Ki-mun'un tekrar seçilmesi için yazılı kurallara göre bir engel bulunmuyor ancak BM tarihinde hiçbir genel sekreterin iki dönemden fazla görev yapmamış olması bu konuda bir teamülün oluşmasını sağladı. nbsp;


BM sisteminin işleyişi ve işlevlerine ilişkin raporlar hazırlayan ve örgütü idari olarak yöneten genel sekreterler, BM Güvenlik Konseyi'nin BM Genel Kurulu'na yaptığı öneriyle seçiliyor. Dolayısıyla bir adayın genel sekreter olabilmesi için öncelikle BMGK'nın beş daimi üyesi tarafından onaylanması gerekiyor. Aksi halde ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin, Konsey'deki veto yetkisiyle bir adayın seçilmesini engelleyebiliyor.


Daha önce ABD, Mısırlı Genel Sekreter Butros Butros Gali'nin ikinci dönem seçilmesini, Çin ise Avusturyalı Kurt Waldheim'ın üçüncü dönem için adaylığını veto etmişti.


Teamüllere göre bir kişi iki dönemden fazla genel sekreterlik yapmıyor. Genel sekreter beş coğrafi gruptan dönüşümlü olarak seçiliyor ve BMGK'nın daimi üyesi ülkelerin vatandaşları genel sekreter olmuyor.


Genel sekreterin sadece iki dönem görev yapabileceği, coğrafi bölgeler arasında dönüşümlü olması ve adayın BMGK'nın daimi üyelerinden olmaması yazılı kanunlarda yer almıyor.


BMGK belirliyor


BM Güvenlik Konseyi üyeleri, yeni genel sekreterin seçilmesi için kendi aralarında çeşitli isimleri gündeme getirerek bunlardan birinde karar kılıyor. Dolayısıyla bu adaylar beş daimi üyeden veya bu üyelerin birisinin pozisyonuna çok yakın duran devletlerin vatandaşları arasından seçilmiyor.


BMGK'da belirlenen aday, onaylanmak üzere BM Genel Kurulu'na teklif ediliyor. BM Genel Kurulu'nda yapılan gizli oylamada ise adayın oyların üçte ikisini alması gerekiyor. Konsey, Genel Kurul'a bir aday gönderiyor ve genellikle bu aday konsensüsle seçiliyor.


Genel Sekreter, teamüllere göre bölgesel gruplar arasında dönüşümlü olarak seçiliyor. Bu gruplar, Asya-Pasifik, Afrika, Doğu Avrupa, Türkiye'nin de içinde bulunduğu Batı Avrupa ve Diğerleri ile Latin Amerika ve Karayipler.


Genel Sekreterliğin bu bölgeler arasında değişmesi için yazılı bir kural yok Bu nedenle bir sonraki genel sekreterin hangi bölgeden seçileceği konusunda bir netlik de yok.


Daha önce Trygive Lie (Norveç-Batı Avrupa ve Diğerleri), Dag Hammarskjold (İsveç-Batı Avrupa ve Diğerleri), U Thant (Myanmar-Asya), Kurt Waldheim (Avusturya-Batı Avrupa ve Diğerleri), Javier Perez de Cuellar (Peru-Latin Amerika ve Karayipler), Butros Butros Gali (Mısır-Afrika) ve Kofi Annan (Gana-Afrika) BM Genel Sekreterliği görevinde bulunmuşlardı.


Halen Asya kıtasından Günye Koreli Ban Ki-mun bu görevi ikinci dönemde sürdürüyor. nbsp;


Doğu Avrupalı bekleniyor


BM Genel Sekreterliğini 2017'den itibaren üstlenecek isim için yazılı kurallar öngörüde bulunulmasını engellese de teamüller dolayısıyla diplomatik çevreler bölge ve isim bazında tahminlerde bulunuyor.


Doğu Avrupa grubunun BM'deki beş coğrafi bölge arasında hiç genel sekreter çıkarmamış olması bu bölge üzerine beklentileri artırıyor. BM tarihinde hiç kadın liderin genel sekreterlik görevine getirilmemiş olması da bununla birleşince Doğu Avrupa ülkelerinden kadın bir genel sekreterin seçilmesi ihtimali yüksek gibi görünüyor.


Doğu Avrupa olmaması halinde ise 1982'den bu güne kadar genel sekreter çıkarmayan Batı Avrupa ve Diğerleri ile düşük de olsa 1982-1992 arasında bir kez genel sekreter çıkaran (Peru) Latin Amerika ve Karayipler grubunun da şansı olduğu belirtiliyor.


Olağan dışı bir durum olmadığı takdirde 1992'den bu tarafa genel sekreterlik görevini Afrika ve Asyalı liderler yürüttüğü için 2016'da belirlenecek genel sekreterin bu gruplardan gelmesi beklenmiyor.