İran'ın nükleer tesislerinin denetimi yıllık 9,2 milyon avroya mal olacak

Amano, Birleşmiş Milletler (BM) Viyana Ofisi'nde düzenlenen UAEA Yönetim Kurulu Toplantısı'nda yaptığı açılış konuşmasında, BM Güvenlik Konseyi'nin 2231 sayılı kararı çerçevesinde İran'ın nükleer faaliyetlerinin denetim ve onaylanmasıyla bu işlemlerin finansal boyutu hakkında üyelere bilgi verdi. BM Güvenlik Konseyi'nin 2231 sayılı kararının, Ajans'a İran'ın nükleer faaliyetlerini denetleme ve onaylama yetkisi verdiğini kaydeden Amano, bu görevi yapmaya hazır olduklarını söyledi. İran ile 5 1 ülkeleri arasında 14 Temmuz 2015'te Avusturya'nın başkenti Viyana'da "Ortak Kapsamlı Eylem Planı" olarak adlandırılan anlaşma imzalanmış ve BM Güvenlik Konseyi, 20 Temmuz'da 2231 sayılı kararıyla söz konusu anlaşmayı onaylamıştı.
"EK PROTOKOL ÇOK GÜÇLÜ BİR DENETİM ARACIDIR"
İran ile 5 1 arasında varılan anlaşmaya göre, İran'ın, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması (NPT) kapsamındaki Ek Protokolü uygulayacağını vurgulayan Amano, "Ek Protokol çok güçlü bir denetim aracıdır" dedi. İran'ın Ek Protokolü uygulaması halinde 120 ülkenin protokolü yürürlüğe sokmuş olacağını belirten Amano, "Ek Protokol bir kere uygulandığı zaman, hem bilgiye hem de İran'ın tesislerine çok daha kolay ulaşacağız" diye konuştu. Bir ülke Ek Protokolü kabul ettiği zaman nükleer faaliyetlerle ilgili detaylı ve geniş bilgileri Ajans'a sunmak zorunda olduğunu kaydeden Amano, verilecek bilgilerin sürekli güncellenmesi gerektiğini söyledi. Nükleer anlaşmaya göre, İran'ın daha fazla yükümlülüğü yerine getirmeye söz verdiğini hatırlatan Amano, şu ifadeleri kullandı: "Bu, Ajans'ın denetçilerinin uranyum madenleri ve imalathanelerine, santrifüj imalatı ve depolama alanlarına daha fazla erişebilmelerini içermektedir. Bu önlemler İran'ın kapsamlı denetim anlaşması ve Ek Protokol'ün kapsamının ötesine geçecek ve Ajans'ın İran'ın nükleer programını daha iyi anlamasına yardımcı olacaktır."
Amano, 14 Temmuz tarihli nükleer anlaşmaya göre, anlaşmanın uygulanmasını denetleyecek "Ortak Komisyon" kurulacağını ve bu komisyon ile Ajans'ın bilgi alışverişinde bulunacağını ifade etti.
AJANS, DENETİM İÇİN YILLIK 9,2 MİLYON AVRO HARCAYACAK
Ajans'ın, İran'ın denetimini yapabilmesi için ek kaynaklara ihtiyacı bulunduğunu kaydeden Amano, "Nükleer anlaşmanın uygulanmasının, Ajans'ın yıllık toplam 9,2 milyon avro harcamaya neden olacağını tahmin ediyoruz" dedi. Amano, Ek Protokol'ün uygulanması için 3 milyon avro, İran'ın nükleer yükümlülüklerine ilişkin denetim ve onaylama işlemlerinin ise 6,2 milyon avroya mal olacağını belirten Amano, 2016 sonuna kadar bütün ek maliyetleri ek bütçe yardımlarıyla karşılayacaklarını ifade etti. Bütün üye ülkeleri maddi yardımda bulunmaya davet eden Amano, Ajans'ın mevcut denetim ve doğrulama işlemleri için aylık toplam 800 bin avro harcadığını ve ek harcamalar için aylık 160 bin avroya ihtiyaçları bulunduğunu aktardı.
YOL HARİTASI ANLAŞMASI
Amano, 14 Temmuz'da İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ali Ekber Salihi ile İran'ın nükleer programıyla ilgili bugün ve geçmişteki sorunların açıklığa kavuşturulmasını öngören bir "Yol Haritası" imzaladıklarını ve buna göre 2015 sonuna kadar sorunların çözülmesi için işbirliği ve diyaloğun artırılmasının amaçlandığını ifade etti. Yol Haritası'nın teknik olarak açık ve Ajans'ın denetim pratikleriyle uyumlu olduğunu belirten Amano, buna göre İran'ın 15 Ağustos'a kadar sorunların açıklığa kavuşturulması için yazılı açıklama ve ilgili belgeleri sunduğunu söyledi. Amano, "Yol Haritası" anlaşması kapsamında bütün faaliyetlerin 15 Ekim'e kadar tamamlanmasının öngörüldüğünü ve 15 Aralık'ta nihai değerlendirmeyi içeren raporun UAEA Yönetim Kurulu'na sunacağını aktardı.
"İRAN'IN NÜKLEER SORUNUNU ÇÖZMEK İÇİN ŞİMDİ TARİHİ BİR FIRSAT VAR"
Ajans'ın 173 ülkede denetim yaptığını ve 60 yıldır denetim tecrübesi bulunduğunu ifade eden Amano, aynı zamanda Ajans'ın yaklaşık 20 yıldır Ek Protokol'ün uygulanması görevini yaptığını vurguladı. Kapsamlı denetim anlaşması ve Ek Protokol ile İran'da sıkı bir denetim mekanizması işletileceğine işaret eden Amano, "İran'ın nükleer sorununu çözmek için şimdi tarihi bir fırsat vardır. Bu fırsatı gerçekleştirmek için tüm olanakların kullanılacağını umut ediyorum" diye konuştu. İran ile 5 1 ülkeleri arasında varılan anlaşmanın uygulanmasının çok açık bir kazanç olduğunu belirten Amano, İran'ın nükleer yükümlülüklerinin denetimini üstlenmek için yetki talebinde bulunduğunu aktardı. Amano, yaklaşık 3 saat süren toplantıdan sonra gazetecilerin sorularını yanıtladı. Amano, bir soru üzerine, İran ile yapılan "Yol Haritası" anlaşması kapsamında İran'dan nükleer faaliyetleri ile ilgili açıklama istediklerini ve 15 Ağustos'ta cevap geldiğini ve daha fazla detay paylaşmayacaklarını söyledi. Amano, 15 Ekim'e kadar cevapların inceleneceğini ve 15 Aralık'a kadar kendisinin bu konuda rapor hazırlayacağını bildirdi. Amano, Parçin tesislerinin denetlenmesine ilişkin İran ile ayrı bir anlaşma yapıldığını ve bunun kendine özgü bir anlaşma olduğunu belirtti. Denetim ve doğrulamaların farklı farklı yolları bulunduğunu ifade eden Amano, teknik olarak her şeyin açık olduğunu ve bunun her şeyden önemli olduğunu belirterek "Yapılan anlaşma Ajans'ın pratikleriyle uyumludur. Büyük resmi görmeye ihtiyacımız var" dedi. Ajans'ın yapacağı harcamalar ve finansman sorununa ilişkin bir soru üzerine Amano, İran'ın denetlenmesi için yıllık 9,2 milyon avro harcama yapılacağını ve bunların nükleer faaliyetlerin açıklığa kavuşturulması ve Ek Protokol'den doğan işleri kapsadığını aktardı. Amano, yaptırımların kaldırılmasıyla ilgili olarak, "Yaptırımların bizimle bir alakası yok, bu ilgili ülkelerin işidir. Bizim için İran'ın şimdiki ve geçmişte yaptığı nükleer faaliyetlerin açıklığa kavuşturulması çok önemlidir" diye konuştu.
"İRAN, 15 EKİM'E KADAR YOL HARİTASINDA ÖNGÖRÜLEN FAALİYETLERİ YERİNE GETİRMELİDİR"
ABD'nin BM Viyana Ofisi Daimi Temsilciliğinden Maslahatgüzar Henry Ensher, toplantıda yaptığı konuşmada, nükleer anlaşmanın başarılı bir şekilde uygulanmasının İran'ın nükleer silah elde etmesini engelleyeceğini ve sadece barışçıl bir nükleer programa izin vereceğini ifade etti. Ajans'ın görevini tarafsız ve profesyonel bir şekilde yerine getireceğine güvendiğini kaydeden Ensher, İran'ın yükümlülüklerinin doğrulanması kapsamında bütün üye devletlerle çalışmaya hazır olduklarını bildirdi. Ajans'ın 2016 yılında ek bütçe yardımlarına ihtiyaç duyacağını söyleyen Ensher, "İran, 15 Ekim'e kadar Yol Haritası'nda öngörülen faaliyetleri yerine getirmelidir. Bu, İran'ın nükleer anlaşma kapsamında yükümlülüklerini yerine getirdiğini göstermesi açısından gereklidir. Bu nedenle İran'ı, Yol Haritası'nda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmek için Ajans ile işbirliği yapmaya davet ediyoruz" ifadesini kullandı.
İRAN, BİLGİLERİN SIZDIRIMASINDAN ENDİŞELİ
İran'ın Uluslararası Atom Enerji Ajansı (UAEA) Temsilcisi Büyükelçi Rıza Necefi de toplantı sonrasında gazetecilere yaptığı açıklamada, 14 Temmuz'da varılan anlaşmanın İran'ın barışçıl nükleer programını yürütmesini ve yaptırımların kaldırılmasını öngören bir anlaşma olduğunu ve İran ile 5 1 ülkeleri arasında karşılıklı yükümlülüklere dayandığını söyledi. İran'ın varılan anlaşmalar kapsamında Ajans ile işbirliği yapmaya hazır olduğuna işaret eden Necefi, BM Güvenlik Konseyi'nin 2231 sayılı kararından sonra İran'ın, yaptırımların kaldırılmasına yönelik adımları görmek istediğini vurguladı. UAEA'nın kendisine gelen bütün bilgileri çok büyük titizlikle muhafaza etmek zorunda olduğunun altını çizen Necefi, "Gizli bilgilerin herhangi birisinin, birileri tarafından sızdırılmasını kesinlikle kabul etmeyeceğiz" dedi. Necefi, İran'ın nükleer silahların yayılmasını önleme kapsamındaki bütün uluslararası yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve Ek Protokol ile ilgili faaliyetleri açıklayacaklarını belirtti.