10 soruda Libra

Ömer TEMÜR - İSTANBUL

Son günlerde kripto para piyasalarında ilginç gelişmeler yaşanıyor. Bitcoin ile önderliğinde sanal para piyasası yeniden hareketlenirken Facebook’un kripto para birimi libra bir anda dünya finans gündemine oturdu. Millî para birimleri gibi hareket eden libranın doların yerini alabileceği konuşulurken özellikle bankacılık ve ulusal para sistemlerinin büyük tehdit altında olduğu vurgulanıyor. Çünkü libranın arkasında trilyon dolarlara hükmeden şirketler bulunuyor. Peki libra nedir ve nasıl hayatımızı etkileyecek. Bitcoin bir kamuoyu yoklaması idi, libra test aşaması mı olacak?  İşte 10 soruda libra:  

Libranın sahibi kim? 
Facebook Libra’nın görünürdeki sahibi. Görünürde diyoruz çünkü Facebook sadece libranın blokchain altyapısına sahip. Yönetiminden ise şirketlerin oluşturduğu bir konsorsiyum sorumlu olacak. Facebook libranın yanı sıra Calibra adını verdiği dijital cüzdanı da piyasaya sürecek. Yani Libra kullanıcıları paralarını Calibra üzerinden kullanabilecek. Calibra ise Messenger ve WhatsApp’ta bağımsız bir uygulama olacak.

Facebook neden böyle bir para birimi çıkarma ihtiyacı duydu? 
Dünyada 1,7 milyar kişinin kredi kartı kullanmıyor. Facebook ve konsorsiyuma dahil olan şirketler bankaların hizmet veremediği bu nüfusa kendi kripto para ile ulaşmak istiyor. Tabii ardından da tüm dünyaya yaymak. 

Peki kimler destek veriyor?
Libraya destek veren konsorsiyumda Visa, Mastercard, Paypal, Ebay, Uber, Lyft ve Spotify gibi teknoloji devlerinin de aralarında bulunduğu 28 şirket yer alıyor. Bu şirketler trilyon dolarlara hükmediyor. 

Ne zaman kullanıma girecek?
Libranın 2020 yılından itibaren kullanıma sokulması bekleniyor. Kullanıcılar Facebook başta olmak üzere e-Ticaret siteleri üzerinden alışveriş yapabilecek. 

Libranın değeri ne olacak? 
Facebook çok akıllıca bir hamle yaptı ve 1 libranın 1 dolara eşit olacağını açıkladı. Çünkü mevcut kripto paralarda oynaklık çok fazla.  Piyasada 2 binden fazla kripto para var ve tüketici hangisine güveneceğini bilmiyor. Bu süreç aynı zamanda çürük elmaların ayıklanmasını sağlayacak. 

Gerçekten doların yerini alır mı? 
Trump’ın iktidarı döneminde doların hâkimiyeti sorgulanır hale geldi. Doların kur savaşlarında silah olarak kullanılması (Türkiye de dolar saldırısına maruz kalmıştı) ülkeleri farklı arayışlara itti. Bu dönemde özellikle Çin, Rusya, Türkiye, İran gibi ülkeler uluslararası ticarette doları devre dışı bırakmak için mahallî para ile ticarete yöneldi. ABD’nin artan borçları ve trilyonlarca doların karşılıksız piyasaya sürülmesi dolara olan güveni de sarstı. Libranın böyle bir dönemde ortaya çıkması ise tesadüf gibi görünmüyor. Uluslararası kredi derecelendirme şirketi Fitch Ratings, Libra´nın ‘fiyat istikrarı’ sağlayabileceğini ve ‘yararlı bir değiş tokuş ve tasarruf aracı’ olabileceğini belirtirken, Forbes Media’nın genel yayın yönetmeni Steve Forbes ise libranın doların yerini alabileceğini söyledi. En şaşırtıcı açıklama ise ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Jerome Powell’den geldi.  Powell, libranın bütün ayrıntılarıyla inceleneceğini ve tüketicinin korunması kapsamında, muhtemelen “oldukça yüksek” standartların uygulanacağını belirtti. Yani bir yasaktan ziyade standarttan bahsetti. 

Avantajları neler? 
Libra diğer bütün kripto paralar gibi bankacılık sektörünü aradan kaldırıyor. Libra kullanıcıları herhangi bir komisyon bedeli ödemeden para transferi yapabilecek.  Aynı şekilde banka ve kredi kartına ihtiyaç duymadan dijital cüzdan üzerinden alışveriş yapabilecekler. 

Librayı kullanmak güvenli mi? 
Facebook’un kullanıcı verilerine yönelik itibarı düştükçe kullanıcıların gizliliğe yönelik kaygılarında da artış gözlemleniyor. Şirket, bu projesinde para aklamayı ve dolandırıcılığı engelleyecek teknolojiler kullanacağını belirtiyor. 

Param hack’lendi, ne olacak?
Facebook hesaplarına erişimi kaybeden kullanıcılara canlı destek sunacak. Eğer dolandırıcılık nedeniyle para kaybederseniz Facebook bunu size tazmin edecek.

Kâğıt paraya elveda mı?
Asıl soru da bu. Libra, dolar sonrası için bir hazırlık mı? Bunu zaman gösterecek. Ancak Bitcoin’i bir kamuoyu yoklaması gibi düşünürsek libranın da gerçek anlamda bir test aşaması olduğu söylenebilir. Herhangi bir otoriteye bağlı olmadığı için  ulusal para birimlerine olan aidiyet zayıflayacak. Bu süreçte küresel şirketler dolar üzerindeki hâkimiyetini Libra üzerinden  bütün dünyaya yayabilir Türkiye’nin en azından bu konuda B planı bulunması gerekiyor.