Halep'in imarına Osmanlı belgeleri ışık tutacak

Sergi, 400 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalan kardeş şehir Halep’in mazisine, bölgedeki önemine ve bugünkü Türkiye’nin uyguladığı Suriye politikasının arka planına ışık tutuyor. Etkinlik çerçevesinde Türk Dünyası Belediyeler Birliği’nin sponsorluğunda bir de kitap hazırlandı. Sergide, kitabın da tanıtımı yapıldı. Şahinbey Belediyesi’nin kapılarını açıp hamiliğini yaptığı etkinlikte, kitabın editörü ve serginin küratörü Osmanlı Tarihi Araştırmacısı Süreyya Atilla Sağlamçubukçu, çarpıcı açıklamalarda bulundu.

250 BİN BELGE TARANDI

Çalışma için Osmanlı arşivinde 250 binin üzerinde belge taraması yaptıklarını söyleyen Sağlamçubukçu, çok dikkat çeken kayıtlara ulaştıklarını belirtti. Sağlamçubukçu, şunları anlattı: Halep, Osmanlı döneminde bir vilayetti. Gaziantep kazasıydı. Malatya’dan Şanlıurfa’ya, Gazintep’ten Antakya’ya kadar bütün havali, coğrafi olarak ‘kumluk’ diye adlandırılırdı. Buraların coğrafi özellikleri aynı. Bu fizikî benzerlik, inanç ve kültür yapılarıyla da bire bir örtüşüyor. Mezhep çeşitliliği, ırki özellikler, yeme içme, gelenek görenek aynı. Bu çok enteresan bir şey. Halep’teki kalenin aynısı Antep’te de var. Eski yerleşim fotoğraflarına bakınca burasının Antep mi; yoksa Halep mi olduğunu ayırt edemiyorsun. 100 yıl önce, aynı devlete bağlı, yan yana kurulmuş iki akraba şehirdi. Sonra araya sınır girdi.

TÜRK İSİMLERİNİ SİLDİLER

Baas rejiminin geçmişin izini silmek için yer isimleri değiştirdiğini gördüklerini ifade eden Sağlamçubukçu “Belgeleri tararken krokiler, şehir planları, haritalar ve eski Halep fotoğrafları bulduk. Yerleşim yerlerinin her birini tek tek çıkardık. Türk nüfusunun kanıtlarını ortaya döktük. Bölge Osmanlının elinden çıktıktan sonra yer isimlerin yarıdan fazlası değiştirilmiş. Elimizdeki belgeler ve Osmanlı arşivindeki kaynaklar, bugün yangın yerine dönen Halep’in yeniden  yapılanmasında rehberlik edecek. Ki bu belgelerin uluslararası hukukta geçerliliği var. Kimse bir şey söyleyemez” dedi.

ARŞİVDEN ÇIKAN MEZAR

Arşivden çok özel belgelerin çıktığını anlatan Sağlamçubukçu, şöyle devam etti: Mesela bütün güncel literatürde Memluk Sultanı Kansu Gavri’nin mezarının yerinin belli olmadığı yazılır. Oysa 1874’te su kuyusu için yapılan çalışmada

Sultan Gavri’nin mezarının bulunduğu ve Müze-i Hümayun’a haber verildiğine yönelik elimizde bir belge var. Belki araştırma için şimdi müsait değil, ileride ortaya çıkacaktır. 1860’da telgraf geliyor. Hat, iki sene içinde Halep’e kadar uzanıyor. Abdülhamid Han’ın ‘Hicaz Demir Yolu’ projesi Halep’ten geçiyor. Halep, bir ticaret merkeziydi ve ‘Türkmen bölgesi’ olarak biliniyordu. Ama Türkmenler göçebeydi. Yılın en fazla 3,5 ayı şehirde kalıyor, diğer aylarda Urfa’dan Antakya’ya,

Sivas’a kadar uzanıp hayvancılık yapıyorlardı. Onun için ticarette Araplar ve Kürtler söz sahibiydi.

TÜRKÜ BİLE YAKMIŞLAR

"Türk ordusu neden Cerablus’ta, El-Bab’da ne işimiz var, harabeye dönen Halep için neden gözyaşı döküyoruz, Menbiç bizim için niçin hayatî?” gibi birçok sorunun cevabı geçmişte gizli. Gaziantep’in 550 bin Suriyeli göçmen alıp sorun yaşamayışının sırrı geçmişte gizli” diyen araştırmacı Süreyya Sağlamçubukçu, şöyle konuştu: Bölgenin barış ve adalet içinde yaşadığı tek dönem, 400 yıllık Osmanlı devri. Çünkü adil şekilde yönetilmiş. Öyle ki, Halepliler Osmanlı idarecilerinden o kadar memnunlar ki Vali Raif Paşa’ya türkü bile yakıyorlar. Bugün o türkünün bestelenmesi, gelecek kuşaklara aktarılması gerekiyor.

Sergide yer alan belgeler, bir hafta süreyle görülecek. Daha sonra bunlar okullara dolaştırılacak, müzelere konulacak.