Uykusuzluk kalbi yoruyor

ZİYNETİ KOCABIYIK

Uyku, modern şehir hayatında en kolay vazgeçtiğimiz ihtiyaçlarımızdan biri. İşe yetişmek için sabah erken kalkıp, günlük işlerimize koşuştururken, gün 24 saate sığmayınca ilk olarak uykumuzdan taviz veriyoruz. Ancak uzmanlar her eksik dakikanın ömürden çaldığını belirterek, yetersiz uykunun başta kalp ve damar sağlığı olmak üzere, hafıza problemleri, diyabet, depresyon gibi birçok önemli sağlık problemine yol açtığını belirtiyorlar. Herkesin çok merak ettiği uyku konusunu Türkiye Hastanesi Kulak Burun Boğaz Uzmanı Opr. Dr. Ahmet Yıldırım’a sorduk…
Yeterli uyumayınca vücutta neler oluyor?
Araştırmalara göre, insanları 7-8 gün uyutmadığınızda ölüme yol açıyor. Uykusuzluğun kalp ve damar sağlığını bozarak, kalpte ritim bozukluklarına yol açtığı ve kalp krizi riskini artırdığına ilişkin sonuçlar var. Kansere de etkisi olduğu istatistiksel çalışmalarla ortaya konmuş. Kaliteli bir uyku sayesinde gerçekleşen melatonin salgısının bağışıklık sistemi ile ilişkisi biliniyor. Yine kaliteli bir uyku ile mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin salgısının da ilgisi var. Uykusuzluk serotonin salgısını da olumsuz etkiliyor ve depresyona yol açıyor. Zaten  depresyon hastalarında uyku artışı veya azalışı, iştah artışı ve azalışı sık görülen  durumlardır. 

Her gün aynı saatte yatmaya gidin

Kaliteli bir uyku için yapalım?
Her gün aynı saatte yatmak ve erken kalkmak lazım. Çünkü melatonin salgısı ile gün ışığının çok yakın ilgisi var. Bağışıklık sistemi ile ilişkisi ortaya konan melatonin hormonu, akşam güneş batıp ufuk karardıktan sonra en yüksek seviyeye çıkıyor. O dönemlerde insanın kendini uykuya hazırlaması lazım. Ancak insanlar “gece tipi” ve “gündüz tipi” olmak üzere iki tiptir. Bazıları erken yatıp, sabah erken kalkar ve  günü rahatlıkla devam ettirirler. Bazıları da geç yatıp geç kalktıklarında kendilerini iyi hissederler. Önce hangi tip olduğunuzu belirleyin… Bir de şunlara dikkat edin:
¥ Yatmadan önce televizyon izlemek, cep telefonu ya da tabletle oynamak uykuyu bozar. Kitap okuyabilirsiniz.
¥ Uyku probleminiz varsa, akşam yemeğinden sonra çay ve kahve içmeyin. Melisa çayı, papatya gibi müsekkin özelliği olan bitkisel çayları içebilirsiniz.
¥ Geç saatte yemek yemeyin. Dolu mide reflü ve hazımsızlığa sebep olur. Bu da uyumayı zorlaştırır ya da uykuyu kalitesizleştirir.

¥ Uyumadan önce teknolojik cihazlarla ilişkinin kesilmesi tavsiye ediliyor ama yatarken bile elimizden akıllı telefonları bırakamıyoruz. Bunun uyku kalitesine etkisi nedir?
Led teknolojisi, cep telefonu, tablet, laptop, aydınlatmalar ve televizyonlar da sık kullanılıyor. Ancak bilimsel çalışmalar led ışık dalga boyunun beyindeki melatonin salgısını azalttığını kanıtlanmış durumda. Bu hem uykunun kimyasını bozuyor hem de uyku zamanını değiştirerek, uyuma dönemini ileri saatlere atıyor. Hatta ledli araba farlarının bile uykuyu bozduğuna ilişkin çalışmalar mevcut. Avrupa da ve Amerika da melatonin tabletleri çok satılıyor.
¥ Gün ışığı ile uyku düzeninin ilişkisi nedir?
Uyku, doğa ritmi ile vücut sağlığımızın örtüşmesindeki en güzel örneklerden bir tanesidir. Vücudun ışığın devrini takip etmesi gerekir. Uyku sağlığı açısından gecenin karanlığı da, sabah güneşi de çok kıymetli. Özellikle sabah erken kalktığınızda beyninizden salgılanan serotonin hem hem fiziksel hem de psikolojik açıdan sağlıklı hissetmeye yardım ediyor. Özellikle depresyon riskini düşürmesi açısından faydalı.  

AZ UYKU HAFIZANIN DÜŞMANI

Bilimsel kaynaklar insanın uyku ihtiyacını 6-10 saat olarak ifade ederler. Sağlıklı bir kişinin ortalama olarak 8 saat uyuması gerekir. Çeşitli sebeplerden dolayı bu süre 6 saatin altına düştüğünde kişide ilk ortaya çıkan belirtilerden biri de hafıza problemleridir. Uykunun 5 dönemden oluştuğunu ve her dönemde beynin vücut için faydalı olan çeşitli kimyasalları salgıladığını söyleyen Opr. Dr. Ahmet Yıldırım “Beyin uyku esnasında kendisini toparlar, hafızayı yerleştirir. Bu sebepledir ki az uyuyan kişilerde hafıza bozukluğu daha fazla görülür. Az uyuyan kişilerin dikkatleri dağınık, hafızaları yüzeyseldir. İş ve okul başarıları düşüktür” dedi.

ÇOK UYKU DA BİR HASTALIK

Uyku sağlığın barometresidir… Uykusuzluk gibi, aşırı uyku isteği de fiziksel ya da nörolojik hastalıkların bir belirtisidir. Aşırı uykululuk hâli genellikle günlük iş temposu içinde yorgunlukla ilişkilendirildiği için pek ciddiye alınmaz. Ancak, bu durum uyku apnesi, tiroid bozuklukları, depresyon ya da bunların hiçbiri yoksa Parkinson gibi bazı nörolojik hastalıkların habercisi olabilir. 

SOLUNUM DURMASI CİDDİ BİR HASTALIK

Uyku ile ilgili en sık görülen hastalık hangisidir?
Uyku apnesi sendromu denilen uykuda solunum durmasıdır. Normalde uyku sırasında bütün kaslar gevşediği hâlde beyin, dili öne çekerek soluk almayı sağlar. Uyku apnesi olan kişilerde beyine bu emir gitmediği için solunum kısa süreli durur. Vücuda giden oksijen azalır. Bu durum kalp krizi ve felç riskini artırır. İnsülin metabolizmasını bozarak şeker hastalığını kötüleştirir. Bu hastalığı hastanemizde de bulunan uyku laboratuvarında teşhis ediyoruz. Ameliyatla ya da uyku sırasında kullanılan solunum maskeleri ile tedavi ediyoruz.