"İnsan beşer, durmaz şaşar..."

Dünyada hiç kimse tam anlamıyla mükemmel değildir. İnsan âciz ve güçsüzdür. Âciz bir kuldan ancak kusur meydana gelir... Hâris-i Muhâsibî hazretleri "Kulluk, insanın âciz olduğunu idrak etmesi, anlamasıdır" buyurmuştur. İnsanın bu olduğu bilinirse, ileride hayal kırıklığına düşülmemiş olur. Kişi görüştüğü kimselerden her an bir hata, bir yanlışlık beklentisi içinde olmalıdır. Çevrenizdeki bazı kimselerden "Öldüm, bittim, yıkıldım, falancadan böyle bir hareket beklemiyordum, beni hayal kırıklığına uğrattı, onun bu hâlini görünce şoke oldum" gibi sözleri çok duymuşsunuzdur. Böyle hayal kırıklığına uğrayanlar, önce insanı iyi tanısalardı yıkıma uğramazlardı. Bunun için her şeyden önce şu hususları bilmek ve kabullenmek gerekir:

* Bazı insanlar diğerlerine göre daha üstündür, ama hiç kimse tam anlamıyla mükemmel değildir. İnsanoğluyla ilgili en yaygın özellik; insanların hata yapmasıdır. Hatadan, günah işlemekten sadece peygamberler korunmuştur.

Şair ne güzel söylemiş: 

"İnsan beşer, durmaz şaşar/Eyler hata, üçer beşer/Düz ovada yürür iken/Ayağını sürçer, düşer!"

* Karşımızdaki kişi mutlaka bizden farklıdır. Onun için, karşımızdakinden, kendimiz gibi düşünmeyi, kendimiz gibi giyinmeyi, kendimiz gibi yaşamayı, aynı şeyden zevk almayı beklemeye hakkımız yoktur. Dolayısıyla herkesi olduğu gibi kubullenmek zorundayız...

* Hiç kimse, "Hata yaptın", "Yanlış yaptın", "Bu da yapılır mıydı" gibi sözlerden hoşlanmaz. Kendi fikrimizin ayrı olması, bizim bir hakkımız ise, karşımızdakinin de farklı olması onun hakkıdır...

Herhangi bir hadisede, hiçbir insan yüzde yüz hatalı veya yüzde yüz haklı olamaz. Aralarında oran farkı vardır. Biri yüzde seksen haklı ise, diğeri yüzde yirmi haksızdır. Oranı diğerine göre az da olsa, onda da hata payı vardır. Hiç kimse durup dururken bir diğerinin kalbini kırmaz, onu üzmez. Az veya çok mutlaka bir sebebi vardır. Çoğumuz, "Bende de hata olabilir, fakat bu kadar tepki gösterecek bir şey yapmadım ki" deriz...

Eğer düşüncelerimizi kontrolsüz tutarsak, neredeyse herkesi hatalı, kusurlu görür, herkeste sevmeyecek bir yan buluruz. Benzer biçimde, eğer düşüncemizi uygun biçimde kontrol edersek, insanlara karşı olumlu düşünürsek, aynı insanı sevip, ona hayran kalacak birçok şey bulabiliriz. Bunun için herkesin iyi yönlerini görmeye çalışmalıyız. İşte bu, İslam ahlakındandır...