Başkanlık sisteminin olmazsa olmazı nedir?
1 Şubat 2017 02:00
Kuvvetler ayrılığı deyince siz ne anlıyorsunuz?
Ben şöyle bir şey anlıyorum: Yasama, yürütme, yargı diğerinin hâkimi ve mahkûmu olmayacak. Olamayacak.
Hadi bunu anayasaya yazalım iş bitsin, deyince olmaz.
Bu işin-ilişkinin 70-80 yıllık mazisine bakınca şu görülüyor: Evet kâğıt üzerinde yasama yürütmeyi denetliyordu ama pratikte bir anlamı yoktu.
Ama başka şeyler vardı. Ordu rejimin bekçisi gibiydi. Yargı örtülü şekilde ordunun himayesindeydi.
Acayip garaip de olsa, adı konulmamış, örneği başka yerlerde görülmemiş de olsa fren denge mekanizması oluşmuştu. Bu dengeden orduyu çekince, himayesindeki yargıyı çekince başka bir sistem oluştu.
Anayasaya, "Yasama yürütmeyi denetleyecek yazınca" iş bitmiyor. Zaten öyle yazıyordu 70 senedir. Denetleyebildi mi?
Denetim arzusu olsa bunun çok kestirme bir yolu var: Dar bölge iki turlu sistem.
Yasama bu usulle seçilse;
Parti merkezleri aday dayatamaz.
Her bölgeden bir milletvekili seçileceği için herkes seçeceği ismi tanır.
İsteyen herkes parti merkezlerine muhtaç olmadan, müsamere öğrencileri gibi mülakatlara katılmadan aday olabilir.
İlk turda herhangi bir aday yüzde 50'yi aşamazsa ikinci turda ittifaklar oluşur.
Bu usulle seçilenler Ankara'ya gittiği zaman, "Hadi toplanın, mesaiye kalın, bu kanun acil hemen geçmesi lazım, ellerinizi kaldırın, ellerinizi indirin, pulunuzu gösterin" işine sıcak bakmazlar. Fert fert her birinin iradesi olur, her biri temsil ettiklerinin sesi olur. Toplumun her kesimi, her rengi Meclis'te temsil edilir.
Dar bölge usulünün parlamenter sistemde bir riski var. Tek parti iktidarı çıkmayabilir. Ama başkanlık sisteminde böyle bir risk yok. Yürütmeyi doğrudan millet seçiyor. Başkanlık sisteminde fren denge (checks and balance) mekanizmasının ilacı, milletvekillerinin dar bölge iki turlu sistemle seçilmesi.
İşte o zaman denetleme olur.
O zaman HSK (HSYK) üyeleri toplumun her kesimini temsil etmiş olur.
O zaman Anayasa Mahkemesi sistemin teminatı olur.
....
Seçim sisteminin değiştirileceği söyleniyor ama nasıl bir sistem düşünüldüğüne dair ipucu yok. Şu kadarını biliyoruz: Dar bölge bize uymaz ama daraltılmış bölge olabilir deniyor. Yeni sistemde koalisyon riski olmayacağı için barajın yüzde 7 veya 5'e düşürülebileceği söyleniyor.
....
Peki bir sistemin sağlık testi nasıl yapılır?
O koltuğa hayalinizde istemediğiniz birisini oturtup neler yapabileceğini düşünerek yapabilirsiniz.
Trump gibi biri oturursa neler olur.
En gıcık kaptığınız ve asla razı olmadığınız isim oturduğu zaman neler yapabilir.
Kim gelirse gelsin "benim teminatım var" diyebiliyorsanız o sistem sağlıklı sistemdir.