Haklı sebeple işten ayrılma ve işten çıkarmada bu süreleri kaçırmayın!
İş Kanununda hem işçiler hem de işverenler için ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller sıralanmış ve belirtilen durumlar ile benzerlerinin varlığı hâlinde, iş sözleşmesini haklı fesih imkânlarının olduğu açıklanmıştır. Ancak işçi veya işveren bakımından haklı fesih nedenlerinin ortaya çıkması hâlinde, iş sözleşmesinin diğer tarafının sözleşmeyi haklı nedenle fesih yetkisinin kullanılma süresi sınırsız değildir. Öngörülen sürelerin kaçırılması ya da sürelere uyulmaması hâlinde haklı sebeple fesih imkânı ortadan kalkmaktadır.
İki ayrı süreye dikkat!
Bahse konu hâllerin bulunması durumunda fesih sebebinin öğrenildiği tarih ile olayın gerçekleştiği tarih başlangıç esas alınmak üzere 2 ayrı süre öngörülmüştür. Bu süreler içinde fesih yoluna gitmeyen işçi ya da işverenin feshi, haklı bir feshin sonuçlarını doğurmaz. Bu süre, feshe sebep olan olayın diğer tarafça öğretilmesinden itibaren 6 iş günü ve herhâlde fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl olarak belirlenmiştir.
Maddi çıkar sağlanmışsa süre
Yargıtay içtihatlarına bakıldığında işçinin maddî çıkar sağlamış olması hâlinde ise İş Kanununda belirtilen 1 yıllık sürenin işlemeyeceği öngörülmüştür. O hâlde, haklı feshe neden olan olayda işçinin maddî bir menfaati olmuşsa, 6 iş gününe riayet etmek şartıyla olayın üzerinden ne kadar süre geçerse geçsin işverenin haklı fesih imkânı vardır.
6 iş günlük süre işçi ya da işverenin haklı feshe sebep olan olayı öğrendiği günden itibaren işlemeye başlar. Olayı öğrenme günü hesaba katılmaksızın, takip eden iş günleri sayılarak 6. günün bitiminde haklı fesih yetkisi sona erer.
İşverenin tüzel kişi olması durumunda 6 iş günlük süre feshe yetkili merciin öğrendiği günden başlar. Bu konuda müfettiş soruşturması yapılması, olayın disiplin kurulunca görüşülmesi süreyi başlatmaz. Olayın feshe yetkili kişi ya da kurula intikal ettirildiği gün 6 iş günlük sürenin başlangıcını oluşturur. Bir yıllık süre ise her durumda olayın gerçekleştiği günden başlar.
Tazminatsız işten atılmaya sebep olan hâller
İş mevzuatımıza bakıldığında bazı davranış ve iyi niyete aykırı hâllerin çalışanları işinden ettiği bu davranışlar nedeniyle işe iade davalarını da kaybettikleri hatta çoğu kez tazminat ve haklarını kaybettikleri görülmektedir.
İş Kanununda “İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı sebebi ile fesih” başlığı altında hangi hâllerin bulunduğu sayılmıştır. Buna göre;
İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı hâlde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması.
İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, iş yerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da iş yerinde bu maddeleri kullanması.
İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
İşçinin, iş yerinde, 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına 2 iş günü veya bir ay içinde 2 defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda 3 iş günü işine devam etmemesi.
İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı hâlde yapmamakta ısrar etmesi ile
İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, iş yerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri 30 günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Bu hâllerinden birinin vukuu hâlinde işçiler tazminatsız işten çıkarılabilmektedir... Tazminat hakkının yitirilip mağduriyet yaşanmaması için belirtilen ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranmamak büyük önem arz etmektedir.