İşçi-işveren uyuşmazlıklarında ara buluculukla gelen uzlaşmada son durum

 

Yeni İş Mahkemeleri Kanunuyla bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi ve işveren alacakları ve tazminatlarıyla işe iade taleplerinde dava açmadan önce ara bulucuya başvurulmuş olması 1 Ocak 2018 tarihi itibarıyla dava şartı hâline getirilmişti.

Aradan geçen 4,5 yılı aşkın zaman zarfında iş uyuşmazlıklarında mahkeme yoluna gelmeden anlaşmayla sonuçlanan ihtilaflar ile ara buluculuk süreci bu yazımızda değerlendirilmiştir.

 

 

Ara buluculuk için müracaat karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki adliye ara buluculuk bürosuna, adliye ara buluculuk bürosu kurulmayan yerlerde ise görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne yapılmaktadır.

Ara bulucu, adliyelerdeki ara buluculuk bürolarındaki görevli personel tarafından sicile kayıtlı ara bulucular listesinden atanmaktadır. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir ara bulucu üzerinde başvuru sırasında anlaşmaları hâlinde taraflar veya tarafların imzasını taşıyan bir tutanakla beraber üzerinde anlaşılan ara bulucu, durumu adliye ara buluculuk bürosuna bildirdiğinde bu ara bulucu görevlendirilir. Dava şartı olan ara buluculuk ile ilgili uyuşmazlıklarda liste dışında bir ara bulucu görevlendirilememektedir.

Gerek işçi gerekse işveren taraflarınca aksi kararlaştırılmadıkça ara bulucu, ara buluculuk faaliyeti çerçevesinde kendisine sunulan veya herhangi bir şekilde elde ettiği bilgi ve belgeler ile diğer kayıtları gizli tutmakla yükümlü bulunmaktadır.

Ara buluculuk bürosuna başvuruda ücret alınmamaktadır. Taraflar ara buluculuk görüşmelerinde anlaşamazlarsa 2 saatlik ücret Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır. Anlaşma durumunda ücret, aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde ödenmektedir. Ücret, ara buluculuk Asgari Ücret Tarifesine göre belirlenmektedir. Bu tarife, ara buluculuk Daire Başkanlığının resmî web sitesinde her yıl güncellenerek yayınlanmaktadır.

Ara buluculuk ücretini karşılamak için adli yardıma ihtiyaç duyan taraf ara buluculuk bürosunun bulunduğu yerdeki sulh hukuk hâkiminin kararıyla adli yardımdan yararlanabilecektir.

 

 

Ara buluculuk görüşmelerine taraflar bizzat, kanuni temsilcileri veya avukatları, idareler ise oluşturacakları komisyon aracılığıyla katılabilirler. İşverenin adi veya resmî yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir.

Ara buluculuk faaliyetleri kapsamında ilk toplantıya mazeretsiz bir şekilde katılmayan taraf dava açıldığı takdirde, bu taraf dava sonucunda kısmen ya da tamamen haklı çıksa dahi yargılama giderlerinin tamamından sorumlu tutulmaktadır. Ayrıca, bu taraf lehine vekâlet ücretine de hükmedilmemektedir. Bu sebeple anlaşma yoluna gidilmek istenmemesi hâllerinde bile mutlaka ara buluculuk davetine icabet etmek lehte olacaktır.

Ara bulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren 3 hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde ara bulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. Sürenin sonucunda ara bulucu anlaşamama yönünde resen son tutanağı düzenler. Tarafların uyuşmazlık konusunda anlaşmaları veya kısmen anlaşmaları hâlinde süreç anlaşma son tutanağı ile sonuçlandırılır. Bunların haricindeki her durumda taraflar anlaşmamış sayılır ve anlaşmama son tutanağı düzenlenir.

Tarafların ara buluculuk sürecinde ileri sürülen taleplerden bir kısmı üzerinde anlaşmaya varmaları hâlinde, üzerinde anlaşma sağlanan ve sağlanamayan hususlar son tutanakta açıkça belirtilir. Ara bulucu, taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması, yapılan görüşmeler sonucunda veya kanunda belirtilen süre içerisinde anlaşmaya varılamaması yahut varılması hâllerinde ara buluculuk faaliyetini sona erdirir ve son tutanağı düzenleyerek durumu derhal adliye ara buluculuk bürosuna bildirir.

Ara buluculuk sürecinde taraflar anlaşma sağlayamazsa mahkemeye başvurarak dava açabilmektedir.

 

 

İşçi ve işveren arasında vuku bulan ihtilaflar hem idari hem yargısal açıdan önemli bir iş yükü teşkil etmektedir. Diğer yandan uzayan süreçler özellikle işçi tarafının mağdur olmasına sebebiyet vermektedir. Uzayan süreçlerin kısaltılması, uzlaşma kültürünün artırılması ve mahkemelerinin iş yükünün azaltılmasında en önemli adımlardan bir tanesini 1950’li yıllardan kalma İş Mahkemeleri Kanunu’nun topyekûn değiştirilmesi olmuştur. Örneğin 2016’da ihtilafların çözüm süresi 434 gün olarak karşımıza çıkmaktadır. Yargıtay’dan istatistiki verilerine göre 2016’da bakılan 780 bin civarındaki hukuk uyuşmazlığının yaklaşık %30’u iş hukukundan kaynaklanmaktaydı. 1.1.2018 tarihinden itibaren dava şartı olarak ara buluculuk şartının getirilmesi ile birlikte iş uyuşmazlıklarında müzakeresi tamamlanan 1 milyon 469 bin 134 dosyadan 845 bin 418’i anlaşma ile sonuçlandı ve başarı oranı yüzde 58 olarak gerçekleşmiştir.

Bu sonuç hâlen uygulamada karşılaşılan bazı küçük problemlere rağmen yapılan yasal düzenlemenin amacına ulaştığını açıkça gözler önüne sermektedir. Ara buluculuk sürecinin seri ve gizli olarak yürütülmesi ayrıca yargı masrafları kadar maliyetli olmaması büyük avantaj sağlamaktadır.

                ***

“Az anlamak ters anlamaktan iyidir.” Stefan Zweig