Namazda göz ucuyla bakmak

Hadis-i şerifte buyuruldu ki: "Namazda bakınmak bir hırsızlıktır. Şeytan onu kulun namazından çalar."

Sual: Namazda yüzü döndürmeden göz ucuyla sağa sola bakmak caiz midir?

CEVAP: Dürr-ül-muhtar'da (Göz ucuyla bakmak tenzihen mekruhtur) yazıyor. İbni Abidin hazretleri burayı açıklarken buyuruyor ki: Namazda bakınmak yasaktır. İki hadis-i şerif:

(Sakın namazda bakınmayın, çünkü namazda bakınmak helâk olmaktır. Mutlaka bakınmak lazımsa, farzda değil de, hiç olmazsa nâfile kılarken bakılabilir.) [Tirmizî]

(Namazda bakınmak bir hırsızlıktır. Şeytan onu kulun namazından çalar.) [Buhârî]

Bu hadis-i şeriflerde özürsüz bakmak bildiriliyor. Bu da tahrimen mekruh olur. (Bahr)

Zeylai ile Bakani'nin Mülteka şerhinde bildirildiğine göre, yüz hiç çevrilmezse, göz ucuyla bakmak mubahtır. Bu ise evlanın hilafıdır. Yani tercih edilen kavle aykırıdır. (İbni Abidin)

Burada mubah, tenzihi ve tahrimi mekruh olarak üç kavil bildirilmektedir. Ancak âlimlerin çoğu, yüzü çevirmeden göz ucuyla bakmanın tenzihi mekruh olmasını tercih etmişlerdir.

Sual: (Eskiden susmak faziletti, bugünse, konuşmak, gerçeği ortaya çıkarmak gerekir. Bunun için, susmakla ilgili atasözleri günümüze uymaz. Mesela, "İlmin varsa söyle, inansınlar; ilmin yoksa sus, adam sansınlar" atasözü uygun değildir) diyorlar. Bu doğru mudur?

CEVAP: Doğru değildir. Susmakla ilgili atasözlerinin hiçbiri günümüze aykırı değildir.

Bildirilen atasözünde, (Biliyorsan söyle, bilmiyorsan sus!) deniyor. Bunun neresinde uygunsuzluk var? Bütün ilimler, tecrübeler, kültürler hep aynı şeyi tavsiye ediyor. (Bilsen de, bilmesen de konuş!) denir mi hiç? Bilen kimse bile, çok konuşursa yanılabilir. Atalarımız, (Çok konuşan çok yanılır), (Çok söz yalansız, çok mal haramsız olmaz), (Bülbülün çektiği dili belası), (Söz gümüşse, sükût altındır) gibi kıymetli sözler söylemişlerdir. Genelde susmak daha uygundur. Sözümüzü kabul edeceğine emin olduklarımız varsa, ancak onlara söyleyebiliriz.

Bir hadis-i şerif şu mealdedir:

(Sükût, âlim için ziynet, cahil için [cahilliğini örten] perdedir.) [Ebu-ş-Şeyh]

(İlmin yoksa sus, adam sansınlar) sözü, yukarıdaki hadis-i şerife aykırı değildir.