Her şey var ama pahalı!

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), gıda ürünlerinin uluslararası fiyatlarındaki şubat ayı değişikliklerini açıkladı. Şubatın son haftası, Ukrayna'da savaşın da ilk haftasına denk geliyor. Ve savaşın her iki tarafı, Ukrayna ve Rusya, dünyanın önemli tahıl ambarları arasında... Kısaca hatırlamak gerekirse; bu iki ülke dünya buğday ihracatının yüzde 30'unu, mısırın yüzde 19'unu ve ayçiçeği yağının yüzde 80'ini karşılıyor. Bunlar gibi birçok üründe dünyada önemli konumdalar. Geçen ay sadece (palmiye, soya ve ayçiçeği ham maddelerini içeren) Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi yüzde 8,5 artış kaydetti. Tahıl Fiyat Endeksi de, yükselen buğday ve mısır fiyatlarının etkisiyle aylık yüzde 2 yükseldi. 

Rusya'nın Ukrayna'ya saldırmadan önceki gün, 23 Şubat'ta, 875 dolardan kapanan buğday fiyatları 1.100 doların üzerine çıktı. Bir haftada fiyatlarda yüzde 30'a yakın yükseliş yaşandı. Bu yükseliş, TMO'nun alımlarına da yansıdı. TMO'nun buğday alım ihalesinde teklifler, ton başına ortalama 440-450 dolar civarında oluştu. Bundan önce yapılan son ihalede bu rakam, 350 dolar civarında seyrediyordu. Türkiye buğdayda, 21 milyon ton üretim ile kendi iç tüketimini karşılayacak durumda bulunuyor. Ancak ay çiçeğinde, yüzde 30 oranında dışa bağımlı. Yaşanan küresel fiyat hareketleri de hemen iç piyasaya yansımaya başladı. Sahadan gelen haberlere göre bu hafta sonu ayçiçeği yağı fiyatlarında, yaklaşık yüzde 17 oranında artış yaşanmış. Diğer ürünlere de bekleniyor maalesef... Enerjide de benzer hikâye... Brent petrol 120 dolara dayanınca akaryakıt fiyatlarına her gece zam geldi, litre fiyatında haftalık artış yüzde 25-30'u buldu.

Herkesin malumu bu tespitlerin ardından; şubatta yüzde 50'yi geçen, önümüzdeki aylarda da yüzde 60-65'leri bulacağı söylenen enflasyonla ilgili iki noktaya dikkat çekeceğim: 

 

 

1- Pandemi ve kuraklığa savaş da eklendi, dünyada olduğu gibi Türkiye'de de fiyatlar yükseliyor. Peki, pandemiden bu yana düşünün... Bu kadar krizde çarşı, pazar veya markete gittiğinizde, bir ürünü arayıp da bulamadığınız oldu mu? Makarnadan yağa, undan pirince, iğneden ipliğe... Hatta kış günü patlıcandan kabağa ve salatalığa... Hangisine ulaşamadınız? Hepsinden de vardı değil mi? Bakın yine FAO açıkladı; 2022'de küresel buğday üretimi, ABD ve Asya’da yüksek verimin etkisiyle, 2021'deki 775,4 milyon tondan 790 milyon tona yükselecek. Arz da artıyor. Ama pahalı! Problem ne? Dünyanın psikolojisi bozuk ve maliyetler yükselişte. Küresel enflasyon "kıtlık", "savaş" ve "fiyatlar daha da artacak" korkusuyla, Covid-19'dan daha da tehlikeli ve bulaşıcı bir mikrop hâline geldi. Ve psikolojik tahribatların maalesef bir aşısı da yok! Savaş ortamında fiyatlama davranışları reel temellerden uzaklaşmış iken; bu saatten sonra faiz artırarak küresel gıda ve enerji fiyatı düşer mi? Onu bekleyip göreceğiz...

 

 

2- Biz ne kadar üretirsek üretelim, her şeyin "dolar bazında" bir fiyatı var dünyada... Ve bütün etiketler buna göre ayarlanıyor. Yani Brent petrol veya küresel buğday fiyatlarının yükselmesine nasıl engel olacağız? Bu mümkün mü? İş dönüp dolaşıp "dolar bazlı küresel fiyata" dayanıyor. Küresel fiyat 120 dolar ise petrolde, bunun pompaya yansıması da 18-19 TL oluyor. Sadece şunu düşünün; dolar 8-9 TL bandında dursaydı, Brent 120 dolar bile olsa, akaryakıt fiyatı bugün kaç TL olurdu? Reel efektif döviz kuru endeksi açıklandı geçen hafta. Şubatta TÜFE bazında 54,78 olmuş. Endeks, referans değer olan 100'ün o kadar altında ki!.. TL'nin, olması gereken adil değerinden ne kadar uzakta bulunduğunun da göstergesi bu... Bu süreçte zayıf TL'nin faturasını da yaşayarak gördük. 

Mevcut ortam çok dikkatli olmayı gerektiriyor; politika yapıcılardan tutun da yatırımcılar ve tasarruf sahiplerine kadar...

- Cuma akşamı avro/dolar paritesi, çok kritik 1,10 seviyesinin altına geriledi. İçeride de dolar 14 TL'nin üzerinde "kalıcı olma" sinyalleri veriyor. Dolar, ABD'de yaklaşan faiz artışı öncesinde güçleniyor. 

- Borsa 1.920 puan üzerinde tutundukça, "bekle-gör" havası devam edecek gibi görünüyor. 

- Kriptolar "Rubleye alternatif olma" ve "Yaptırım gelecek" ikilemi arasında yukarı-aşağı sert hareketler yaşıyor.

- Altın, böyle zamanların güvenli limanı... 'Ons', gerilim tırmanırsa 2.000 doları yakabilir. Öte yandan FED'in faiz artışı, bir fren mekanizması gibi çalışıyor ons üzerinde... Gram altında, mevcut şartlarda 840 TL’nin taban olduğunu söyleyebiliriz.