Osmanlının temeline dinamit koyan adam!

 

Reşit Paşa, Osmanlı Sadrâzamlarındandır ve Tanzimat hareketinin mîmârıdır. "Büyük Reşîd Paşa" diye meşhur olmuştur. 1834 senesi temmuz ayında fevkalâde ortaelçilikle Paris’e gönderildi. İyi bir tahsil görmediği, İslâm bilgilerinden ve millî meziyetlerden mahrum olduğu için kısa zamanda Avrupaî fikirlerin tesirinde kaldı.

1836’da, Londra Büyükelçiliğine nakledildi. Londra’da sefirliği sırasında Lord Stratfort  Redklif Rading ile dostluk kurup, mason locasına girdi. Bir müddet sonra Hâriciye Nâzırlığına  getirildi...

Bu dönemde, İngilizlerle, Osmanlı Devletini iktisâdî bakımdan çökertecek "Baltalimanı Antlaşması"nı imzaladı (1838). Bu anlaşmanın imzalanmasıyla, Osmanlı Devletiyle İngiltere arasında anlaşmazlığa yol açan hususlar, İngiltere’nin lehine çözülmüş oldu. Antlaşma yürürlüğe girdikten sonra; Osmanlı hazînesi, önemli bir gelir kaynağından mahrum edildi.

Ayrıca iç ticâret Osmanlı vatandaşlarına ait olmaktan çıkarılarak istisnâsız bir şekilde İngiliz tüccarlarına verildi. Bir de bu antlaşmaya, isteyen bütün devletlere de uygulanacağı hükmü eklendi. Avusturya başbakanının;

“İşte Osmanlı şimdi bitti” diye ifâde ettiği Baltalimanı Antlaşması, esnaf ve tüccarlarımızı uşaklığa; devletimizi de borç bataklığına sürükledi.

Bu durumu fırsat bilen Reşîd Paşa İngiltere’de esaslarını tespit ettiği Avrupalıların ve bilhassa İngilizlerin yardımını sağlamak gibi bir bahâneyle 16 yaşındaki genç Pâdişâh Sultan Abdülmecîd’e kabul ettirerek "Gülhâne Hatt-ı Hümâyûnu" adıyla meşhur olan "Tanzîmât Fermânı"nı yayınlattı.

Bu ferman, yozlaşma ve mânevî değerlerden uzaklaşmaya yol açtı. Böylece Koca Osmanlı Devletinin içeriden yıkılması, parçalanması plânlarının birinci ve en tesirli adımı atıldı.

Reşîd Paşa, bu  fermânı ilân ettirmekle; Osmanlı Devletinin temeline dinamit koydu, boynuna “Hasta Adam” yaftasının takılmasına ve kaht-ı ricâl (adam kıtlığı) devrinin açılmasına sebep oldu.

Reşîd Paşa, 28 Eylül 1846’da bilhassa İngilizlerin yoğun faâliyeti sonucu Sadrâzamlığa getirildi. İşbaşına gelir gelmez İskoç mason teşkilâtı üyesi Lord Rading ile büyük vilâyetlerde mason locaları açtırmaya devam etti. Böylece, Osmanlı Devletinin parçalanması, yıkılması için açılan casusluk ve hıyânet ocakları çalışmaya başladı.

[Bu yazı, Türkiye gazetesi yayınlarından Yeni Rehber Ansiklopedisinden hazırlanmıştır.]