Kalp ile hâlis niyet etmedikçe...

 

Şeyh Yavsî Efendi Osmanlı evliyâsının büyüklerinden olup Şeyhulislâm Ebüssü'ûd Efendinin babasıdır. Çorum-İskilip'te doğdu. 1514 (H.920) senesinde aynı yerde vefât etti. Şeyh Muslihuddîn'in derslerine devam etti. Sonra Şeyh İbrâhim Kayserî'nin sohbetlerinde bulundu. İcâzet aldı. Amasya'da Şehzâde Bâyezîd ile görüştü. Pâdişâh olunca onu İstanbul'a getirdi, zaman zaman saraya dâvet eder, sözlerinden çok faydalanırdı. Bu sebeple kendisine "Hünkâr Şeyhi" denildi. Bir sohbetinde buyurdu ki:

Her işte iyi niyet yapmalıdır. Kalp ile hâlis [Allahü teâlâ emrettiği için] niyet etmedikçe, hiçbir ibâdete başlamamalıdır. Faydasız [hele zararlı olan] şeylerle vakit geçirmemeli. [İmanı, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiklerine uygun olan ve şeriati öğrenip, bunlara göre amel eden sâlih kimseleri bulamayan] uzlet etmeli [yâni işi ile, helâl kazanmakla, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitaplarını okumakla, vakitlerini kıymetlendirmelidir. Hadis-i şerifte, (Hikmet [faydalı şeyler], on kısmdır. Bunların dokuzu, uzlet etmek, biri de az konuşmaktır) buyuruldu. Arkadaşlarla, lüzumlu şeyleri öğretecek ve öğrenecek kadar görüşmeli, diğer vakitlerini ibâdet ile, kalbi temizleyecek şeylerle geçirmelidir.

Dost, düşman, herkesi güler yüz ve tatlı dil ile karşılamalı, hiç kimse ile münâkaşa etmemelidir. Herkesin özrünü kabul etmeli, kabahatlerini affetmeli, zararlarına karşılık yapmamalıdır.

Abdüllah Belyânî diyor ki: (Dervîşlik, yalnız, namaz, oruç ve geceleri ibâdet yapmak değildir. Bunlar, herkesin yapacağı kulluk vazîfeleridir. Dervişlik, kalp kırmamaktır. Bunu yapabilen, Allahü teâlânın rızasına kavuşur. [Velî olur]).

Muhammed Sâlim hazretlerine, (Bir kimsenin Velî olduğu nasıl anlaşılır?) dediklerinde, (Tatlı dili, güzel ahlâkı, güler yüzü ve cömertliği ve münâkaşa etmemesi ve özürleri kabul etmesi ve herkese merhamet etmesi ile anlaşılır) buyurdu. [Velî, Allahü teâlânın sevgisine kavuşmuş sâlih insan demektir.]

Abdüllah Ahmed Makkarî buyuruyor ki: (Fütüvvet [mertlik], düşmanlık edene iyilik yapmak, seni sevmeyene ihsânda bulunmak ve sevmediğin ile de tatlı konuşmaktır). Az konuşmalı, az uyumalı ve az gülmelidir. Çok kahkaha, kalbi öldürür. [Allahü teâlâyı unutturur.] Her işi, Allahü teâlâya havâle etmeli [yâni, sebeplere yapışmalı. Fakat, sebeplerin tesir etmesini, Allahtan beklemelidir.]