Sınırları zorlayan ülkeler

OSMAN SAĞIRLI

Dünya genelinde toprak anlaşmazlıkları söz konusu olduğunda, liste uzun ve sürekli değişkenlik gösteriyor. Çoğunlukla Afrika, Asya ve Pasifik bölgelerinde olmak üzere Avrupa ve Amerika’nın da dâhil olduğu 150’den fazla bölgede ülkeler arasında sınır anlaşmazlıkları yaşanıyor. Zaman zaman ülkeleri savaş meydanlarında karşı karşıya getiren çoğu defa üçüncü ülkelerin müdahalesi ile engellenen anlaşmazlıklarda geçtiğimiz günlerde sürpriz bir gelişme yaşandı.
Suudi Arabistan’ın eski Kralı Abdulaziz el-Suud’un 1950 yılında güvenliğinin sağlanması için Sanafir ve Tiran adalarını Mısır’a devretmesinden tam 66 yıl sonra Mısır, Suudi Arabistan Kralı’nın ziyareti sırasında bu iki adayı bakanlar kurulu kararıyla Kral’a iade ettiğini açıkladı. Bu gelişme komşu ülkelerle benzer sorunlar yaşayan ülkeleri de harekete geçirdi. Sudan, aralarında tartışma konusu olan Halayib’i geri almak için Mısır’ı “ya masaya gel ya da uluslararası tahkime gideceğiz” diye uyardı.
Dünya gündemini meşgul eden toprak ve sınır sorunları saymakla bitmez. Bunların en başlıcaları; Japonya ve Rusya arasında “Kuril Adaları Sorunu”, İsrail’in el koyduğu Suriye’ye ait “Golan Tepeleri”, yine İsrail’in işgal ettiği Filistin toprakları, Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi, Etiyopya-Somali-Eritre arasında “Ogaden Krizi”, Arjantin ile İngiltere’yi savaşa sürükleyen “Falkland Adaları Sorunu”, Küba ile Amerika arasında tartışmalara yol açan “Guantanamo’nun İadesi” Fas-Moritanya-Cezayir’in ortak sorunu “Batı Sahra’nın Aidiyetliği”, Güney Kore-Çin-Vietnam-Kamboçya-Tayvan-Japonya-Filipinler-Malezya-Singapur-Endonezya’nın da dahil olduğu “Adalar Sorunu”.
ÜLKE SENİN, TOPRAĞI BENİM 
Hindistan’ın Bangladeş sınırındaki Cooch-Behar bölgesi ya da Bangladeş’in Hindistan sınırındaki Cooch-Behar bölgesi... İşte bu karışıklık 40 yıl aradan sonra nihayet geçtiğimiz yıl çözüldü. Dünyanın en karmaşık sınır çizgilerinin yer aldığı, haritalara bakınca insanı hayrete düşüren Cooch-Behar’daki sınır şeridinde Hindistan’a ve Bangladeş’e ait toprak parçalarının iç içe geçtiği bölgede halk, her gün iki ülke arasında gidip gelmek zorunda kalıyordu. Hindistan’ın Balapara Khagrabari kasabası, Bangladeş’e ait topraklarda, ama bu topraklar da yine Hindistan’a ait Dahala Khagrabari bölgesinde yer alıyordu. İşte bu anlatması bile zor olay 40 yıllık uğraş sonucu ortadan kalktı.
PAYLAŞILMAYAN TOPRAKLAR 
Hindistan ve Pakistan arasındaki hiçbir mesele Keşmir meselesi kadar husumet meydana getirmemiştir. Hindistan’ın 1947 yılında Hindistan ve Pakistan adıyla iki ülkeye bölünmesinden beri Keşmir konusundaki ihtilaf iki ülke arasındaki en önemli anlaşmazlık olarak ortada duruyor. Keşmir sorunu yüzünden üç kez (1947-48, 1965 ve 1971) savaşan iki ülke, 1998 ve 2002 yıllarında ise savaşın eşiğinden döndü. Bir bölümü de Çin tarafından işgal edilerek üçe bölünen 21 milyon nüfuslu Keşmir, himayesinde olduğu Himalayalar gibi savaş potansiyeli en yüksek bölge.
HALAYİB İÇİN “BİR TAWİL”     KAÇINILMAZ 
Mısır- Sudan sınırında yer alan Bir Tawil kelimenin tam anlamıyla bir ‘No man’s land’ yani tarafsız bölge. 2000 km²’lik bölge, 1902’de İngilizlerin dikkatsizliği sonucu ortaya çıktı. 1899’da çizdikleri haritayı 1902’de yeniden çizen İngilizler, çizgilerde hata yapınca, Bir Tawil ve Halaib bölgeleri doğdu. İşin ilginç tarafı, Halaib farklı doğal kaynaklara ve deniz kıyısına sahipken, Bir Tawil kurak bir bölge olarak dikkat çekiyor. Haritalardan dolayı ortaya çıkan kargaşada Mısır, Halaib’i kendisine, Bir Tawil’i de Sudan’a bağlayan 1899 sınırlarında ısrar ederken, Sudan ise Halaib’i kendine, Bir Tawil’i ise Mısır’a veren 1902 sınırlarını destekliyor. Sonuç olarak, iki ülke Halaib bölgesi için didişirken, Bir Tawil iki tarafın da diğerine vermeye çalıştığı istenmeyen bölge halinde. Bu bölgede iki ülkenin sınır kapısı bulunmuyor. Bir Tawil, Antartika’nın dışında hiç bir ülkeye ait olmayan tek kara parçası. Hafta başında Sudan Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada, “Dışişleri, Mısır ile Suudi Arabistan arasında Tiran ve Sanafir adalarına ilişkin imzalanan anlaşmanın öncesini ve sonrasını dikkatle takip ediyor. Anlaşma Sudan’ın Halayib üçgeni ile bölgedeki sahil kıyılarından dolayı Sudan’ı da ilgilendirmektedir” denildi ve daha önce konuyla ilgili Mısır’ın BM Güvenlik Konseyi’ne şikâyet edildiği hatırlatıldı. Sudan’ın Mısır’dan ayrıldığı 1956 yılından itibaren iki ülkenin üzerinde hak iddia ettiği 20 bin 578 kilometrekarelik Halayib bölgesi Mısır’ın kontrolünde bulunuyor. Sudan, Kızıldeniz kıyısındaki bölge ile ilgili hak iddialarını sıklıkla dile getiriyor. Sudan son olarak uluslararası sözleşmelere ve kanunlara uyulması için uluslararası tahkime başvurulması çağrısında bulunuldu.
ÇİN VE JAPONYA KRİZİ
Japonların Senkaku, Çinlilerin Diayü ve Tayvanlıların da “Diaoyutai” olarak adlandırdığı adalar, üç ülke arasında uzun süredir tartışma konusu. Çin’in 2013 Kasım ayında bölgeyi “kendi hava sahası” ilan etmesinin ardından ABD, Japonya ve Güney Kore Uotsuri’ye B-52 stratejik bombardıman uçakları göndermişti. Doğu Çin Denizi’nde beş ada ve üç kayalıktan oluşan tartışmalı bölge, Japonya’nın 170 km doğusunda, Tayvan’ın 170 km kuzeydoğusunda ve Çin’in de 320 km doğusunda yer alıyor.
ÇİN’E 1158 KM TOPRAK DEVRİ 
Çin ile Tacikistan arasında 19. yüzyıldan bu yana tartışmalı olan 28.5 bin kilometrekarelik alanın yüzde 3’ü Çin’e devredildi. Tacikistan’ın topraklarının binde 7’sine tekabül eden 1158 kilometrekarelik Doğu Pamir bölgesinde Murgab ilçesindeki tartışmalı bölge, Tacikistan Parlamentosu tarafından 12 Ocak 2011’de “sınır çizgisinin tespiti” anlaşmasını onaylaması ile yürürlüğü girdi. Çin’e devredilen topraklar, denizden 5 bin metre yükseklikteki dağlık bölgelerden oluşurken, bu topraklarda yerleşim birimleri bulunmuyor. Orta Asya’nın toprak açısından en küçük ülkelerinden olan Tacikistan, toplam 143,1 bin kilometrekare toprağa sahip bulunurken, ülke topraklarının yüzde 93’ünü dağlık bölgeler oluşturuyor.
İKİ ÜLKE TOPRAK ALIP VERİYOR
Belçika ve Hollanda, tarihte yaşananların aksine savaşsız, kansız ve sorunsuz bir şekilde toprak değişimine gitmeye hazırlanıyor. İki ülke arasındaki sınırın belirlendiği 1843’ten sonra yapılacak takas iki ülkeyi ayıran Meuse nehrinin hemen kıyısındaki Belçika’ya ait alanda 2012 yılında başsız bir cesedin bulunmasının ardından gündeme geldi. Her ne kadar toprak parçası, Hollanda gibi nehrin kuzeyinde yer alsa da Belçika’ya ait olduğu için Hollanda polisleri duruma müdahale etmedi. Ancak Belçikalı polisler de o bölgeye Belçika’dan kara bağlantısı olmadığı ve Hollanda’dan da geçiş izni alamadıkları için gitmekte zorlandı. Botlarla, cesedin olduğu yere giden polis, savcı ve adli tıp çalışanları büyük zorluk yaşadı. Belçika’nın bu yarımadayı Hollanda’ya vereceği, karşılığında da 15 futbol sahası büyüklüğünde bir arazi alacağı bildiriliyor. Yarımadaya yalnızca Hollanda’dan ulaşılabildiğini söyleyen yetkililer, toprak değişiminin uzun bir zaman önce yapılmış olması gerektiğini, bu yıl içinde her iki ülke parlamentolarının anlaşmayı onaylayabileceği belirtildi.  
HONG KONG ELDEN ELE 
Çin’in güney kıyısında bulunan, 1 Temmuz 1997 tarihine kadar Britanya Krallığına bağlı sömürge ve adalar grubuyken, bu tarihten itibaren Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı özel yönetim bölgesi oldu. Asya’nın en büyük serbest pazarı ve limanı, en işlek ticaret, endüstri ve turizm merkezi olan Hong Kong; Hong Kong Adası, Kowloon Yarımadası ve 235 kadar küçük adadan oluşuyor. 1842 yılında Nanking Antlaşmasıyla Çinlilerden İngilizlere geçen Hong-Kong, 1949’da Birleşik Krallık’ın Çin’i tanımasıyla ekonomik olarak çok gelişti. II. Dünya Savaşı esnasında (24 Aralık 1941’de) Japonların eline geçen Hong-Kong, 1945’te yeniden Britanyalılara verildi. Yapılan anlaşma neticesinde 1 Temmuz 1997’de ise tekrar Çin’e devredildi.

ABD'DE YEMEK KANADA'DA UYKU

Derby Line şehri, Vermont eyaletinde ABD ve Kanada sınırında bulunuyor. Kentin içinden geçen sınır çizgisi bazen sokakları, hatta evleri iki ayrı ülkeye ayırıyor. Öyle ki bazı evlerin mutfakları ABD’de, yatak odaları Kanada’da yer alabiliyor. Derby Line’ın diğer bir özelliği, bilerek sınırın üzerine inşaat edilen Haskell Kütüphanesi ve Opera binası. Operanın sahnesi Kanada’da bulunurken, binaya giriş, ABD tarafındaki kapıdan yapılıyor. Binanın ayrıca, biri ABD diğeri Kanada olmak üzere iki posta adresi bulunuyor.

Bir yudum Belçika Bir yudum Hollanda

Hollanda’da bulunan Baarle-Nassau ve Belçika’da bulunan Baarle-Hertog kasabaları oldukça ilginç bir sınırı paylaşıyorlar. Baarle-Hertog kasabası, Belçika’da bulunan toprakların dışında, Hollanda tarafındaki Nassau kasabasının içinde yer alan 26 toprak parçasından oluşuyor. Kasabanın bazı yerlerinde bazen bir mahalle, bazen de sadece bir iki sokak Belçika’ya ait olabiliyor. Yemeğinizi Belçika’daki bir restoranda yedikten sonra, sokağın karşısında Hollanda’da kahve içebilirsiniz.

Diomede Adaları

Rusya ile Amerika’yı birbirinden ayıran Bering Boğazı’nda yer alan Diomede Adaları iki kara parçasından oluşuyor. ABD’ye bağlı küçük Diomede’de 146 kişi ikamet ederken Rusya’ya ait büyük Diomede’de ise kimse yaşamıyor. Birbirinden 4 kilometre uzaklıktaki adaların özelliği, ABD ile Rusya’yı ayıran sınır oluşlarının yanı sıra, aralarından gün değiştirme çizgisinin geçiyor oluşu. Küçük Diomede’de pazar sabah saat 08:00 iken, karşı tarafta saat, pazartesi sabahı 05:00 oluyor.

Tümen Nehri

Doğu Asya’da bulunan Tümen Nehri, Çin, Rusya ve Kuzey Kore sınırlarına ev sahipliği yapıyor. Kaynağını Pektu Dağından alan nehir, menderesler çizerek denize dökülmeden önce üç sınırı bir araya getiriyor.

Antartika'yı bile istediler

Şili, Arjantin, Norveç, Avustralya, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık ve Fransa, uluslararası hukukta yer alan Terra nullius (kimseye ait olmayan ve dolayısıyla keşfedenin üzerinde egemenlik kurabileceği toprak parçası) başlığından güç alarak Antarktika üzerindeki hak iddiaları 1959 yılında yapılan Antarktika Anlaşması ile engellendi.