Ambargo darbesi!

ABD Başkanı Donald Trump’ın İran ile nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesinin ardından işaretini verdiği yaptırımların ilk aşaması devreye giriyor. ABD Hazine Bakanlığı açıklamasına göre 90 günlük sürenin dolmasının ardından yaptırımların ilk aşaması bugün itibarıyla devreye giriyor. Yaptırımlara tepki gösteren İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, ABD’nin bugün devreye girecek ilk aşama yaptırımlarının ülkenin sivil havacılık sektörünü hedef almasına tepki gösterdi. İran’da Gazeteciler Günü sebebiyle düzenlenen törendeki konuşmasında “ABD’nin zorbalığı ve ekonomik baskıları bazı sorunlara yol açabilir ancak gerçekte ABD dünyada izole edilmiştir. Bugün herkes İran’ın yalnızlığından değil, Trump’un izole edilmesinden söz ediyor” diye konuştu.

YAPTIRIMLAR NEYİ KAPSIYOR?
*İran hükûmetinin ABD doları satın alması, altın ve değerli madenlerle ticaret yapması yasaklanıyor.
*İran’ın çelik, kömür, alüminyum ve otomotiv ticaretine yaptırım uygulanacak.
*Bugün itibarıyla İran’ın yolcu uçakları ve uçak parçası ithalatı engellenecek, sivil havacılık zora girecek.
*İran’ın para birimi tümen ile işlemlere kısıtlama uygulanacak.
*İran’ın en önemli ihraç mallarından halı ve gıda ürünlerini ihraç etmesi yasaklanacak.
*İran’ın dış borcuna bağış yapılması ve satın alınmasına dair yaptırımlar getiriliyor.
*Ambargodan zarar görecek ülkelerin zararları karşılanmayacak.

HALK ZARAR GÖRECEK
İran’ın ekonomik baskı ve tehditlerle politikalarının değişmeyeceğini vurgulayan Zarif, ABD’nin uyguladığı yaptırımlardan en çok zararı halkın gördüğünün de bir gerçek olduğunu ifade etti. ABD Başkanı Donald Trump’ın ön koşulsuz görüşme teklifine de değinen Zarif, İran’ın müzakere masasını hiçbir zaman terk etmediğini ancak Trump’ın müzakerelerde ciddi olduğuna kimsenin inanmadığını belirtti. Suudi Arabistan’ı da hedef alan Zarif, ABD ile birlikte İsrail ve yaptırımları destekleyen Suudi Arabistan’ın dünyada şiddet, zorbalık ve güvensizliğin sembolü haline geldiğine dikkat çekti ve “İsrail ve düşmanlar İran adındaki ülkenin yok edilmesi için seferber oldu ama bu boş bir hayalden öte bir şey değil” ifadesini kullandı.

1 MİLYON KİŞİ İŞSİZ KALABİLİR
Yaptırımlar İran’da petrolden sonra gelen ikinci büyük sektör olan otomotiv sektörünü de etkileyecek. Sektörde çalışanların sayısı 1 milyonun üzerinde. Buna işaret eden İran Çalışma Bakanı Ali Rebii, önceki gün yaptığı açıklamada, “Yaptırımlar nedeniyle yaklaşık 1 milyon kişi işsiz kalabilir ancak bunun olmaması için önlem alacağız.” dedi.

FABRİKALAR KAPANIYOR, DOLAR HIZLI YÜKSELİYOR
Ulusal para birimi tümen, geçen hafta dolar karşısında tarihinin en düşük seviyesine indi. Nisan ayında serbest piyasada 6 bin tümen olan dolar 3 ayda yüzde 80 artarak geçen hafta 11 bin tümeni aştı. Ülkede alım gücü düştü, iş yerleri de kapanınca işsizlik giderek artmaya başladı. Halk genel grev ve protesto çağrıları yapmaya başladı.

KÜRESEL ŞİRKETLER ÜLKEDEN ÇEKİLİYOR
Trump’un yaptırımları geri getirme kararını duyurmasının ardından geçen 90 günde şirketlerin İran’dan çekilmesi hız kazandı. İran’da Güney Pars doğalgaz sahasında İran hükûmetiyle 4,2 milyar avroluk yatırım anlaşması imzalayan  Total, yaptırımların sona ermesi sonrasında bu ülke ile iş birliği yapan ilk Batılı şirket olmuştu.
İran’la nükleer anlaşmanın ardından gözünü İran pazarına diken Avrupalı otomobil üreticileri Peugeot, Renault ve Citroen gibi şirketler ABD yaptırımları nedeniyle Tahran’la ticareti durdurduklarını açıkladılar. Alman Siemens yine çekilen ülkeler arasında yer alırken, Rusya’nın demir çelik üreticileri MMK ile Severstal şirketlerinin İran’a çelik ihracatını durdurması ise en şaşırtan açıklama oldu. Ülkede ortak hatlar konusunda anlaşma yapan dünyanın en büyük 3. konteyner işletmecisi CMA CGM şirketi de ülkeden çekildiğini duyurdu.

İRAN DÖVİZLE MÜCADELEYE TÜRKİYE'Yİ ÖRNEK GÖSTERDİ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 3 Ağustos’ta 100 günlük planı açıklarken, Türk halkına döviz ve altınlarını TL’ye çevirme çağrısı yaptı. Bunun üzerine yurdun dört bir yanında, 15 Temmuz sonrasında olduğu gibi döviz ve altın satışları hızlandı. Birçok kentte esnaf 2 yıl önce olduğu gibi dövizini bozdurduğunu belgeleyenlere çeşitli hediyeler ve ücretsiz hizmet veriyor. Kuyumcular da altın satışlarında artışa dikkat çekiyor.
Türkiye’de başlayan bu hareket İran’a da örnek oldu. İran Merkez Bankası Başkanı Abdülnasır Himmeti, benzer sıkıntılar yaşayan Türkiye’de halkın sergilediği davranışı örnek gösterdi. Himmeti, “Devletimiz, vatandaşların rahat yaşayabilmesi için uluslararası tüm baskılara direniyor. Halkımız da devletine yardımcı olmalı ve yastık altında tuttuğu dövizini bankalara yatırmalı. Bakınız, Türkiye’de benzer durum olunca ve döviz kurları artınca Türk halkı dolarlarını yakmaya başladı” dedi.

PETROLLE 27 MİLYAR DOLARLIK KAYIP
ABD’nin İran’a yönelik ikinci yaptırım paketi 180 gün sonra, yani 5 Kasım’da devreye girecek. Bu tarihten itibaren İran’ın petrol şirketlerine kısıtlama getirilecek. Ülkeye en büyük darbeyi de bu vuracak. Çünkü ülkenin ekonomisi büyük ölçüde petrole dayalı. Ülkede 150 milyar varil ham petrol, 33,5 trilyon metreküp doğalgaz rezervi bulunuyor. İran Venezuela ve Suudi Arabistan’ın ardından dünyanın en büyük üçüncü petrol rezervine sahip ülkesi. İran şu anda günlük 2 milyon 200 bin varil olan ham petrol üretiminin yarısını Çin ve Hindistan’a yüzde 25’ini Avrupa’ya, bir kısmını da Güney Kore ile Japonya’ya gönderiyor. Yaptırımlarla ilk etapta ihracatın günlük 500 bin varil azalması hesaplanıyor. İkinci aşama yaptırımlar devreye girdiğinde rakamın 1 milyon varile düşmesi bekleniyor. Bu da İran’ın yıllık 60 milyar dolar olan petrol gelirinin 27 milyar azalması anlamına geliyor.

AVRUPA'NIN DEVLERİ UYMUYOR
Avrupa Birliği (AB), Fransa, İngiltere ve Almanya tarafından yapılan ortak açıklamada, AB hukuku ve Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi kararı uyarınca İran ile meşru ticaret yürüten Avrupalı firmaları koruma konusunda kararlı olunduğu bildirildi.16 Ocak 2016’da devreye giren nükleer anlaşmadan ABD’nin tek taraflı çekilmesinin uluslararası anlaşmalara saygı ve uluslararası güvenlikle ilgili olduğu açıklamasını yapan Avrupa ülkeleri, İran’la çalışmaya devam etme kararını açıkladı. Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) 2015’te ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve İran arasında imzalanmıştı. AB ve 3 ülkenin dışişleri bakanları, “KOEP’e imza atan taraflar ve anlaşmaya destek veren üçüncü ülkeler İran ile çalışmaya devam edecek” açıklaması yaptı.

BOEING VE AIRBUS ANLAŞMALARI İPTAL
Nükleer anlaşmanın ardından Obama yönetimi, İran’a 1979’daki devrimden bu yana uygulanan sivil havacılık ambargosunu kaldırdı. İran, ABD’li uçak üreticisi Boeing şirketiyle 2016’da ülkenin ulusal havayolu şirketi İran Air için 80 uçak, 2017’de de Aseman Havayolları için 30 uçak almak için toplamda yaklaşık 20 milyar dolarlık anlaşma imzalamıştı.  Tahran yönetimi ayrıca Fransız Airbus ile de 2016’da 100 uçak için 19 milyar dolarlık anlaşma imzalamıştı ancak, Trump’ın çekilme açıklamasının ardından ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, Boeing ile Airbus’ın, İranlı şirketlere yolcu uçağı satma lisanslarının iptal edildiğini duyurdu.

AVRO 6 LİRAYI AŞTI, DOLAR YENİ ZİRVEDE
Bütün dünya piyasaları, Amerika’nın başlattığı ticaret savaşlarından yara aldı. ABD’nle ticaret savaşından gerçi çekilmeyeceğini işaret etmesi, İran’a başlatılan ambargo endişeleri artırdı. Uluslararası piyasalarda petrolün 90 dolarları görebileceğine dair yorumlar yapılırken, dolar gelişmekte olan ülke para birimleri karşısında değer kazandı. İç piyasada cuma günü 5,08 TL’ye kadar yükselen, dün 5,11 TL’den güne başlayan dolar gün sonuna doğru 5,19 TL ile yeni rekor kırdı. Avro ise 6 lirayı aşarak tarihi rekora ulaştı.
Dolardaki çıkış üzerine Merkez Bankası rezerv opsiyonu mekanizması kapsamında döviz imkanı üst sınırını yüzde 45’ten yüzde 40’a düşürdü. Bu değişiklikle 2,2 milyar dolar tutarındaki döviz, bankaların kullanımına geçmiş olacak. Kararla döviz piyasası sakinleşti, döviz kuru gevşedi. Ticaret gerginliği, altın fiyatlarını da tüm dünyada yükseltti. İç piyasada ise Cumhuriyet altını 1.349 liraya yükseldi.