Enflasyonda kur ve fırsatçı etkisi

Dövizde temmuzda başlayıp eylül ayına kadar devam eden spekülatif atakları fırsata çevirerek fahiş zam yapanların da katkısıyla enflasyon son yılların rekorunu kırdı. Eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) yüzde 6,30, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yüzde 10,88 artış gösterdi. Yıllık enflasyon ise tüketici fiyatlarında yüzde 24,52, yurt içi üretici fiyatlarında da yüzde 46,1 olarak gerçekleşti. Üretici fiyatlarındaki birikimli yüksek artışlar, önümüzdeki aylarda da yüksek enflasyon beklentisine sebep oldu. Ekonomistlerin yüzde 3,46 olarak tahmin ettiği rakamı katlayan aylık enflasyon, 2001’den bu yana görülen en yüksek oran olarak dikkat çekerken, yıllık enflasyon da 2003’ten bu yana kaydedilen en yüksek rakam oldu.

Eylülde ana harcama gruplarına bakıldığında aylık en yüksek artış yüzde 11,41 ile ev eşyası grubunda gerçekleşti. Ulaştırma fiyatları yüzde 9,15, çeşitli mal ve hizmetler yüzde 7,42, kültürde yüzde 6,62, gıda ve içeceklerde de yüzde 6,40 artış görüldü. Bu rakamlar, yıllardır enflasyondaki yükselin ana sebeplerinden olan gıdanın yanı sıra iğneden ipliğe her türlü ürünün kur artışlarından etkilendiğini, fırsatçıların fahiş zamlarının da etkisiyle enflasyonda zirvenin gerçekleştiğini gösteriyor.

Zam şampiyonu domates oldu

Tüketici fiyatları bazında eylülde bir önceki aya göre en yüksek fiyat artışı yüzde 35,30 ile domateste görüldü. İkinci sırayı yüzde 31,82 ile sivri biber, yüzde 31,36 ile de bilgisayar izledi. Eylülde ayrıca salça yüzde 29,12, yazım ve çizim kağıtları yüzde 25,45, fırın ve ocaklar ise yüzde 24,89 zamlandı. Ütüden perdeye, bulaşık makinesinden diğer gıda ürünlerine kadar her tür üründe yüzde 20’ye yakın artışlar görüldü. Otomobil fiyatlarındaki artış da yüzde 17 olarak gerçekleşti. Fiyatı en çok düşen ürün de, 12 liralık etiketi gören limon oldu. Limon fiyatı yüzde 28,53 inerken, balık, havuç, elma, kuru soğan, patates, nohut ve araç kiralama ücretleri de düşüş gösterdi.

Enflasyon böyle kalırsa en düşük maaş 3.441

Enflasyon rakamları rekor kırınca memur ve emekliler enflasyon üzerinden maaş hesabı yapmaya başladı. Rakamlar aynı kalırsa, 2019 Ocak’ta en düşük memur aylığı 3 bin 441 TL seviyesine çıkacak. En düşük memur emeklisinin maaşı da 2 bin 360 lira olacak. En düşük memur ve emekli maaşları yüzde 9,84’lük artışla hesaplandı.
2008 öncesinde SSK’dan emekli olanların en düşük maaşı 1.874 TL seviyesine çıkarken BAĞ-KUR emeklilerinin en düşük maaşı 1.677 TL seviyesini görecek. Cumhurbaşkanı Erdoğan da 1000 TL’nin altında emekli maaşı kalmayacağını açıklamıştı. 

Emekli ve memura iyileştirme yapılmalı

Son aylarda yaşanan döviz dalgalanmaları, fırsatçıyı harekete geçirdi, fahiş zamlar yapıldı. Bu da enflasyonda hızlı bir yükselmeye sebep oldu. Aylık yüzde 6,30, yıllık yüzde 24,52 olarak açıklanan enflasyon, maaş artışlarını enflasyona bağlı olarak alan memur ve emeklileri harekete geçirdi. Memurların örgütlü olduğu Kamu-Sen, bir açıklama yaparak “Enflasyon ve durgunluk daha fazla kronik bir hâl almadan, çarşı pazarın yeniden hareketlendirilmesi, şirket kapanmalarının önüne geçilmesi için kamu görevlileri ve emeklilere ‘iyileştirme’ adı altında ek bir ödeme yapılmalı” ifadesini kullandı.