Tasavvuf edebiyatta ufuk açıyor
Tasavvuf edebiyatta ufuk açiyor
Çocuk hatıralarından yola çıkarak “Hadimi”yi kaleme alan Melahat Ürkmez “Tasavvuf, edebiyata ufuk katıyor diyebiliriz. Ancak tasavvufu edebî bir dille anlatmak için edebiyat ve sanat dünyasını bütün katmanlarıyla bilmek gerekiyor” diyor.
MURAT ÖZTEKİN
Anadolu’da yetişen mutasavvıflar ve tasavvuf hakkında yazdığı romanlarla tanınan Melahat Ürkmez, Osmanlı devrinde yaşayan âlimlerden Muhammed Hadimi’nin hayatını kaleme aldı. Destek Yayınları’ndan çıkan “Hadimi: Lâle Devri’nden Bir Âlim” isimli kitapta, çocukluk hatıralarından ilham alan yazar, İstanbul’dan kaçıp Konya’nın taşrasında yaşayan Muhammed Hadimi üzerinden Osmanlının ihtişamlı günlerine de ışık tutuyor… Biz de kendisiyle kitabını konuştuk…
¥ Daha evvel Mevlâna ve Şems-i Tebrizi’yi kaleme almıştınız. Edebiyatın tasavvuf ile harmanlanması neden mühim?
Tasavvuf çok derin bir umman. Bu umman, edebiyata mevzu olunca ortaya harikulade şeyler çıkabiliyor. Tasavvuf, edebiyata ufuk katıyor diyebiliriz. Ancak tasavvuf İslam’da özel bir alan olduğu için mevzuyu edebi bir dille anlatmak, edebiyat ve sanat dünyasını bütün katmanlarıyla bilmeyi gerektiriyor. Ben de eser verirken adeta iğneyle kuyu kazar gibi bir araştırma yapıyorum. Tasavvufçular sıradan insanlar olmadıkları için “bir hata yapar mıyım” diye kalemim titreyerek yazıyorum. Çabam tarihî gerçekliği çarpıtmadan, edebi bir üslupla kaleme alarak “ebedi” bir eser ortaya çıkarmak.
¥ Dünyaca tanınmış Türk yazarlardan, mutasavvıfları romanlarına mevzu edinenler var. Fakat bazılarına tasavvufu istismar ettikleri yönünde eleştiriler getiriliyor. Siz ne dersiniz?
O isimlerden, eserlerinde benim kitaplarımı kaynak gösterenler de mevcut. Ama bazıları kitaplarında fahiş tarihi hatalar yapıyor; tasavvufu işliyorlar ama Oryantalistlerin yaptığı gibi tasavvufun ruhuna uymayan şeyler ortaya çıkarabiliyorlar. Bu eserler için okuyucuların tavırları etkili olacak.
Tasavvuf edebiyatta ufuk açıyor
KEŞİF ÇABASI
¥ Son kitabınıza gelecek olursak niçin Ebu Said Muhammed Hadimi?
Çocukluğum Hadim’de geçti. Evimiz Hadimi Türbesi’ne yakındı. Hayranlık ve saygıyla bahsedilen bu büyük zattan gelen feyz ve ilhamlar, ruh dünyamı kuşattı. Fakat çok sevilen Hadimi hakkında yazılan eser sayısı çok fazla değildi. Onun yazdığı kitaplarının bir kısmı da yok olmuştu. Bu yüzden Hadimi hazretlerini anlamak ve insanlara anlatmak için yola çıktım. Basılı eserlerin yanı sıra halk arasında anlatılan menkıbeleri de araştırdım. Daha sonra romanı yazmaya başladım. Bu kitap yedi yıllık bir emek sonunda vücuda geldi.
MAKAMI REDDETTİ
¥ Hadimi’nin İstanbul’dan taşraya uzanan enteresan bir hayatı var. Arka planında bir idealizm yatıyor sanki…
Hadimi Hazretleri yüksek ilim tahsilini İstanbul medreselerinde tamamlıyor. Hocası Kazabadi İstanbul’da müderris olarak kalmasını teklif etse de o Konya Hadim’e dönüp babasının medresesinde ders vermeyi yeğliyor. Söylediğiniz gibi idealist bir müderris yani. Daha sonra İstanbul’a çağrılıp bir münazarada Avrupalı müsteşriklerin karşısına çıkarılıyor. İlmine şahit olan Sultan III. Ahmed de en yüksek makamları teklif ederek İstanbul’da kalmasını istiyor. Sultan I. Mahmud aynı şekilde davranıyor ona… Ancak o reddedilemeyecek bu makam ve teklifleri kabul etmiyor. Taşrada binlerce talebe yetiştirip kitap telif etmeye devam ediyor. Gerçekten enteresan. Bu davranışı, takdire şayan taraflarından sadece biri.
¥ Ondan günümüz insanın çıkaracağı en büyük ders nedir?
Hadimi, inancına hizmet etmek için üç yaşından itibaren ömrünün sonuna kadar duraksamadan çalışmış, büyük bir âlim olmuş bir zattı. Öğrendiklerini öğretmiş, yazdıklarını hayatına şiar edinmiş, mevki ve makama kıymet vermemişti. Sadece bunlar bile ders çıkarmak için insanlara kifayet edecektir.
BİR GÜN MODERN BİLİM İZAH EDECEK
¥ Tasavvufi romanlar yokken sadece menakıpnâmeler Anadolu insanının elindeydi. Sizin yazdıklarınıza da tesir etti mi menkıbeler?
Tarihî şahsiyetleri yazıyorsanız menakıpnâmeler elbette vazgeçilmez kaynaklar. Bu coşkulu eserleri ve içerisinde geçen fevkalade anlatımları yok sayamayız. Bugün modern bilim “keramet” olarak adlandırılan hadiseleri izah edemiyor olabilir ama belki ileride mana verecektir. Ancak menakıpnamelerde yazılanları titizlikle incelemek gerekiyor.
¥ Hadimi’yi Lâle Devri ile niçin irtibatlandırmak istediniz?
Lâle Devri’nin zikri, yapay ve zoraki bir irtibat olmayıp Hadimi Hazretleri’nin yaşadığı tarihi dekoru hatırlatmaktı. Bazı eleştiriler olmakla birlikte Lale Devirde sanatta ve edebiyatta estetik seviyenin yükseldiğini inkâr etmemek gerekiyor. Sanata mütemayil padişahlar var o devirde. Devrin sultanları III. Ahmed ve I. Mahmud Han değişik mahlaslarla şiirler yazıyorlar, sanat zevkleri yüksek. Hadimi de şiir yazan sanata kıymet veren birisi.
Yayın Tarihi
|
Bizi Takip Edin
YORUMLAR
