Ufacık tefecik arabalar: Karamürsel sepeti gibi

Avrupalıların “microcar” dedikleri minikler otomobilcilerden ziyade motosikletçilerin sahasına girer, çünkü genelde 300 cc’yi aşmazlar. Zaten piyasaya kabinenroller (kabinli motor) adıyla adım atar, otomobil vergilerinden muaf tutulurlar.

Alman mühendis Flitzer Fend mevzuya kafa yoranlardan biridir, Rosenheim’daki mütevazı atölyesinde üç tekerlekli imalatına başlar. İlk olarak 38 cc Victoria motoru oturtur yuvasına. İskeleti alüminyum panellerle kapatır ki, marangozdan çıkmadır âdeta. Peki işe yarar mı? Hem de nasıl? İlaç, ilaç! 1950’de İmme R 100 motoru kullanır, arkaya bir kişilik daha yer açar. İki yılda 250 satış yapar ki kendi hâlinde bir mühendis için hiç de fena sayılmaz.

MESSERSCHMİTT 

II. Cihan Harbi’nde Almanya mağlup olunca avcı ve bombardıman uçakları üreten Messerschmitt kıpırdayamaz. Firmanın köklü bir mühendislik geleneği vardır oysa. Kapıya kilit vurmamak için “bir şeylerle” oyalanmalıdırlar. Mühendis Fend’e “Gel beraber çalışalım” teklifinde bulunurlar. 1955’ten 64’e kadar yaklaşık 40 bin “kabarcık” yaparlar. Firmaya iyi gelmiştir, ayakta kalır bununla. Almanya NATO’ya girince baskılar hafifler, Messerschmitt asli işine döner tekrar. 

Fend bir süre daha devam eder ancak yükselen refah ona yaramaz. İnsanların cebi para görmüştür, konforlu araçlara da binebilirler pekâlâ. Messerschmitt hareketini 191 cc Fichtel & Sachs iki zamanlı tek silindirli 10 beygirlik, 3,2 l sarfiyatlı bir motordan alır. Hafif ve aerodinamiktir, saatte 90 km sürat yapar. Önde iki, arkada bir tekeri vardır, dört ileri bir geri viteslidir. Ancak geri gitmek için motoru durdurmak, geriye takıp tekrar çalıştırmak lazımdır. Eh olacak o kadar. Kabarcık 1955 yılında 24 saat hız rekoru için Hockenheimring’de piste çıkar (tabii ki modifiyeli) ve saatte 103 km ortalama hızla sınıfındaki rekorları kırar. 

ZÜNDAPP

Bir başka Alman tayyare üreticisi Claude Dornier de müttefik yasağı ile zor günler yaşar. Oğlu Claudius sevimli bir oto tasarlar. Koltuklar sırt sırtadır 4 kişi alabilir rahatlıkla. Aracın önünde de arkasında da kapısı vardır, ilk bakışta geliyor mu gidiyor mu anlaşılmaz.

Motor için motosikletçi Zündapp ile el sıkışırlar. İki zamanlı tek silindirli, 245 cc küp motorla 80 km hız yapar rahatlıkla. Süspansiyonu yumuşaktır, frenleri büyük arabaları aratmaz. Ancak ucuz sayılmaz. 1958’in ortalarına kadar 6.902 araba yapan Zündapp projeyi terk eder ve fabrikayı Bosch’a satar.

ISETTA

İtalyanlar sokakların darlığından küçük araba işine sıcak bakarlar. Gelgelelim bu işi otomobilciler değil Iso SpA adlı bir buzdolapçı omuzlar (hatırlar mısınız biz de de Lambretta triportörleri Arçelik montajlamıştı bir ara.) Arabanın ismini “Küçük Iso” koyarlar yani “Isetta”. 

Isetta Kasım 1953’te otomobil muhabirlerinin karşısına çıkar. Boyu 2,29 m, eni 1,37 m’dir. Anne baba ve çocuk birlikte oturabilir yan yana. Aracın önü yekpare kapıdır, dışarı doğru açılır. Bir kaza vukuunda içeridekiler sunroof’tan çıkacaktırlar. Koltuğun arkası bagajdır. Kalorifer isteğe bağlıdır. Havalandırma mı dediniz? Tepenizdeki brandayı aralayıverin canım, zahmet olmazsa. 

BMW HIZ KATAR

Isetta 1955 yılında BMW ile iş birliği yapar, 250 ve 300 cc dört zamanlı BMW motorları verimlidir, fanlı soğutma da işe yarar. 50 km sürate 30 saniyede ulaşabilir. Sonraki modellerde arkaya çift teker konur, bunlar daha dengeli olurlar.  
Bu arada Belçika ve İspanya’da ‘Isettas’lar üretilir, Brezilya’da ise Romi Isetta. Fransızlar da Iso’dan lisans alır, Tablot tesislerinde kupa değiştirerek Velam’ı oturturlar. Ancak Renault Dauphine karşısında duramaz, Simca lisansı ile Arjantin’de devam ederler yola (De Carlo-Isetta) İtalya’da Isetta’yı FIAT 500’ler bitirir, oradaki ismi ile Cinquecenta. 

HEINKEL

Nazilere yaptığı uçaklarla müttefiklere kan kusturan Heinkel, savaş sonrası havacılığa ara vermek zorunda kalır.

O da diğerleri gibi mikro araba işine el atar. İlk bakışta İsetta’yı andırırsa da, daha süratlidir 90 km’ye ulaşmakta zorlanmaz. Heinkel, 2  sene sonra işi bırakır. Bilahare Britanyalı olacak (Trojan 200), uzun yıllar üretilecektir adada.

PEEL VE ZETTA

Ve bir microcar da Adadan çıkar. İngiliz firması, Honda 250 cc tek silindirli, su soğutmalı motorları kullanarak ‘Zetta’ları yapar. İsteyen Kawasaki 500 cc çift silindirli su soğutmalı motorları da tercih edebilir icabında. Ancak İngiltere’de de Mini Austin hayranları artmaktadır, işlerin tadı tuzu kalmaz. 

Bir hamle de Peel’den (kabuk) gelir. Bu mikro, taş çatlasa saatte 16 km hız yapar ve sadece sürücüsünü taşır o kadar. Geri vitesi yoktur, itiverin canım, zaten kaç okka? 

VESPA

Derken Fransız ACMA ve İtalyan Piaggio, Vespa 400’ü yaparlar (1957). Ön koltuklar şezlong gibi basittir, arkadaki mindere iki çocuk sığar. 1958’de 12.130 araç üretir, 1959’da 8.717’ye düşer. Zayıf ses yalıtımı ve yüksek sarfiyat can sıkar. Onun da biletini Citroën 2CV keser, hani ben de olsam, di mi ama? 

GOGGOMOBİL

Almanya Bavyera’da Glas Goggomobil firması tarafından üretilen minikler hareketlerini iki zamanlı çift silindirli 250 cc hava soğutmalı bir motordan alır.

Daha sonra 300 cc ve 400 cc’lik motorlar da kullanılır. 1955 - 69 arası, 214.313 sedan, 66,511 coupé ve 3.667 adet van üretip satarlar. Çok ciddi rakamlar!

VELOREX

İki Çek kardeş František ve Mojmír, Třebová yakınlarındaki Parník köyündeki  bisiklet tamirhanesinde bir üç tekerlekli yapar (1945). Oskar adlı vasıtaya 150 cc  ČZ, 300 cc PAL ve 250 cc Jawa motoru takarlar.

Azami hızı 30 km/s’dir, fiyatı otomobilin dörtte birini bulmaz. 

SMART

Eskiden ucuz olsun, az yaksın mantığı vardı, günümüzde ise otopark sıkıntısı. Hâliyle iki otomobil arasına dikine girebilen bücürlerin şansı artar. Mercedes’in Smart’ı gibi mesela. Güçten konfordan yana tamam da ah sarfiyatları boyları kadar küçük olsa.

MIA

Fransa’nın Cerizay şehrinde bulunan şirket, tasarladığı elektrikli araçlarla (2011) vitrine çıkar, 2012’de 660 binek ve 123 adet Mia U kutu minibüs satar.

Sonra mali kriz ve 2013’de havlu atar. Mia 100 km hıza sahiptir lakin pil menzili 90 km’de kalınca...  

PUYO PIVO AYGO 

Honda’nın Puyo konsepti jel hissi veren yumuşak gövdesi ve ipeksi iç malzemesiyle hayranlık uyandırır. Bu esnek beden yayaları da korur ayrıca. İtici güç hidrojen yakıt hücresidir. İri pencereler, cam tavan ve döşemedeki mavi ışıklar ferahlık hissi verir insana. Puyo’nun tekerlekleri hareketlidir, olduğu yerden dönebilir kolayca. 

Mitsubishi i-MiEV ile, Nissan ise Pivo ile “biz de varız” derler. Toyota Igo’nun ise üçüncü nesli piyasada.

NE DEVRİM NE ANADOL:İLK YERLİMİZ NOBEL

1951 ve 1969 yılları arasında Almanya’nın Fulda şehrinde üretilen minikler, hudut ötesine de sarkar. Almanya ve Güney Afrika’da Fuldamobil, İngiltere’de Nobel, İsveç’de Fram-King Fulda, Şili’de Nobel Chile, Arjantin’de Bambi, Yunanistan’da Attica, Hindistan’da Hans Vahaar adıyla müşteri karşısına çıkarlar.

Türkiye’de üretilen ilk araç Nobel’dir. 192 cc, 10,2 beygirlik, iki zamanlı tek silindirli bir motora sahiptir, anne baba ve iki çocuğu rahat taşıyabilir. 80 km/s hız yapabilir,100 km’deki yakıt tüketimi 4 litredir. 12.500 liradan piyasaya arz edilir.