En büyük makineler!..

Birçoğunuz madenlerde kullanılan, bazılarının tekerleği evlerden bile büyük olan devasa kamyonlardan bahsedeceğimi düşünüyordur. Diğer bir kısım ise çelik işletmeleri, rafineriler veya otomobil fabrikaları hakkında yazacağımı düşünebilir. Yine bazıları dünyanın her yerine Çin'den konteynerler taşıyan o büyük gemiler hakkında yazacağımı sanabilir. Yine bazıları 300 metrelik sıvı doğalgaz veya petrol tankerlerinden bahsedeceğimi düşünebilir. Evet, bunlar büyük makinelerdir ya da en azından bunları çalıştıran çok büyük makineleri vardır.

Gerçekten büyük olan makineler ise o kadar büyüktür ki, tamamı sadece uzaydan görülebilir. O kadar büyüktür ki genelde ufukta kaybolur. Eğer çok yüksek irtifadaki bir jette olsanız bile çoğu yerde yine de tamamını göremezsiniz.

Peki bu devler nedir? Bunlar elektrik şebekeleridir. Dünyadaki en büyük makine ABD'deki elektrik şebekesidir. 3 saat dilimi geçen bu şebekenin tamamının fotoğrafını uzaydan çekebilmek için zaman atlamalı fotoğraf çekmek gerekiyor. Bir megavatın üzerinde elektrik üreten 20 bine yakın tesis olan ABD'de ayrıca evlerde güneş panelleri, çiftliklerde rüzgar kanatları, küçük ve orta boy barajlar ve diğer birçok elektrik üretim kaynağı bulunmaktadır. Gerçekten büyük olan tesisler bazılarınca büyük makineler sayılabilir: Nükleer santraller, kömür santralleri, doğalgaz santralleri ve giderek sayısı artan güneş çiftlikleri, konsantre güneş enerjisi tesisleri ve çok büyük rüzgar çiftlikleri sayılabilir. Bu büyük rüzgar kanatlarından bazıları 5 megavat güç üretebilir. Daha açık anlatabilmek için, 5 megavat 50 bin adet 100 vat ampul yakmaya yeterli enerji demektir. Ve bu sadece tek bir rüzgar türbinidir.

ABD'nin elektrik şebekesi yılda yaklaşık 4 trilyon kilovat saat elektrik üretiyor. Bu 40 trilyon adet 100 vat ampulü 1 saat yakmak demektir. Tabii ki, sadece ampul yakmak için kullanılmıyor. Makineler, ışıklar, pompalar ve daha nicesi bu elektrikle çalışıyor ve bu sayede ABD ekonomisi işliyor.

ABD'de 320 bin km yüksek gerilim iletim hattı bulunmaktadır. Bu hatlar elektriği üretim santrallerinden dağıtım ağlarına taşıyan hatlardır. Evlerin, fabrikaların, hastanelerin ve başka binaların sayısı arttıkça dağıtım hatları da buna paralel olarak uzamaktadır. Elektrik yüksek gerilim hatlarıyla taşındıktan sonra dağıtım hatlarına verilmek üzere voltajı düşürülür.

Bu devasa elektrik taşıma ve dağıtım şebekesi bugün baştan inşa edilmeye kalkılsa trilyonlarca dolara mal olur.

Bir daha elektrik şirketinde şebeke işlerinde çalışan birini görürseniz bir bardak çay veya kahve ikram edin. Elektrik sistemini çalışır halde tutmak zor ve karmaşık bir iştir.

Türk elektrik şebekesi de büyük bir makinedir. Ayrıca Türkiye'nin de ABD gibi komşularıyla elektrik ticareti vardır. Önümüzdeki birkaç makalede bu devasa elektrik makinesini yazmaya devam edeceğim...

Eğer etrafınızda bu yazıyı okuyan bir öğrenci veya çocuklarınız varsa onlara şunları sorun: Volt nedir? Vat nedir? Jeneratör nedir? Evinizde ya da okulunuzda bir günde ne kadar elektrik sarf ediliyor? Türkiye nasıl elektrik üretir? Elektrik sizin için neden önemli? Ve bu gerçekten önemli: Elektrik kullanırken güvenli olduğundan nasıl emin olursunuz? Türkiye'de evlerde ve okullarda kullanılan elektrik 220 volttur. Bu büyük bir güçtür. Tehlikelidir. Çok dikkatli olun. Türk elektrik makinesi de istihdam, ısıtma, aydınlatma için çok önemlidir, büyük bir dikkatle ele alınması gerekir...