Ucuz benzin, yolları daha tehlikeli yapar mı?

Geçtiğimiz sabah işe giderken kar fırtınası vardı. Radyoda meydana gelen kaza ve yoldan çıkan araba haberlerini dinliyordum. Yerler çok kaygandı ve altımda 4x4 bir arazi aracı olmasına rağmen ikide bir kayıp durmaktan pek de rahat değildim. Yolda güvenli bir şekilde gitmeye, özellikle böyle havalarda etrafımla uygun mesafe bırakmaya dikkat eden biriyim. Ne kadar kolay kayıldığı düşünülürse mesafe bırakmanın önemi iyi anlaşılır. Soğuk havalar aniden hızlanıp yavaşlayacak havalar değildir.

Ben dikkatli bir şekilde yola konsantre olmaya çalışırken bir araba şeridinden çıkıp duruyordu, bir başkası yolu yarış pisti zannediyordu ve karlı havalarda sırf heyecan olsun diye otobüsleri makas yaparak geçebileceğini düşünüyordu. O esnada radyoda enteresan bir konuşma duydum. Güney Dakota Üniversitesi'nden Prof. Chi, benzin ve motorin fiyatlarının düşük ya da yüksek olmasının insanların kullanma stilini değiştirdiğini söylüyordu. Bir ekonomist olarak hemen düşündüm, elbette ki değiştiriyor. Daha pahalı olunca daha az araba kullanıyoruz, daha ucuz olunca daha çok araba kullanıyoruz.

Ancak Prof. Chi araştırmasının neticesinde başka neticelere ulaşmış. Benzin ucuz olduğunda sadece daha fazla kullanmıyoruz, aynı zamanda ani kalkış ve duruş yaparak arabayı sert kullanıyoruz. Benzin pahalı olduğunda ise daha az harcamak için daha yavaş hızlanıyor ve fren yapmaktan kaçınıyoruz. İlginç, diye düşündüm, acaba bu zeki adamlar başka neler buldu? Gençlerin düşük benzin fiyatına daha güçlü tepki verdiğini bulmuşlar. Evet, gençler. Genç çocukları olan bir baba olarak kulağımı daha çok kabarttım. Gençler benzin parası ödemek zorunda olduklarında çok daha dikkatli araba kullanıyor ve benzin pahalı olduğunda çok daha az araba kullanıyor. İşte bu ilginç bir fikir.

Neticede Prof. Chi benzin ucuz olduğunda daha çok ölümlü ve yaralanmalı kaza meydana geldiğini, pahalı olduğunda ise azaldığını bulmuş. Bir tahmine göre benzinin 5 lira olmasıyla, 2.5 lira olması arasındaki fark yaklaşık 9 bin ölümlü vakaya denk geliyor. Pahalı benzin hayat kurtarabilir. Ne kadar enteresan ve önemli. Gerçekten bu konuyu pek düşünmemiştim.

Günün ilerleyen saatlerinde konuyu biraz daha araştırdım. Dünyanın başka yerlerinde de durum benzer. Dünya Bankası'na göre Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki akaryakıt sübvansiyonları trafik keşmekeşine ve kazalara sebep olmuş. Akaryakıt sübvansiyonu uygulanan ülkelerde sadece trafik keşmekeşi oluşmamış, aynı zamanda artan egzoz gazı salınımı neticesi insanlar hasta oldu ve bu sebeple olan ölümler çoğalmış.

Bu önemli bir şey. Biz ekonomistler yakıt maliyetinin etkilerini düşündüğümüzde genelde cüzdan kısmını düşünürüz. Halbuki yakıt fiyatlarında meydana gelen büyük değişikliklerde daha çok sağlık, güvenlik vb. konuları düşünmemiz gerekir.

Düşük yakıt fiyatı yolları daha tehlikeli hale getiriyor mu? Cevabı evet gibi görünüyor. Ayrıca daha fazla trafik ve daha çok insanın daha uzun mesafeye gitmesi, gün içinde daha çok kez araba kullanması nedeniyle daha fazla kirlilik ve diğer bazı negatif etkileri olabilir.

Artık politikacılar düşünmeye başlar mı?