Maneviyat ve sanatın zirvesi

Selimiye Camii...

Edirne'nin öyle bir yerine inşa edilmiş ki, şehre girmeye başladığınız andan itibaren hep karşınızda...

Sanki oradan Avrupa içlerine doğru "Hey! Desturla girin. Burası bir İslam beldesi..." der gibi sesleniyor.

Seslenirken de bütün ihtişamını gösteriyor. Ve diyor ki, dikkatle bakın! Burası aynı zamanda medeniyetin başlangıç noktası...

Osmanlı'nın muhteşem Mimarı Sinan'ın ustalık eserim dediği bu zarif cami, yüzyıllardır böyle seslendi Avrupa'ya...

Selimiye Camiinin yapılışı ile alakalı çok rivayetler nakledildi. Bunların en ilginci de "Ters Lale" ile ilgili rivayetler. Güya cami yapılacak mahalde bir kadın arsasını satmak istememiş, güçlükle ikna etmişler ve Mimar Sinan bunu sembolleştirmek için müezzin mahfiline ters bir lale motifi işlemiş. Selimiye'yi görmek için gittiğimde, caminin yapılışının gerçek maksadını unutup, herkes gibi "Ters Lale mahfilin hangi direğindedir?" diye meraka kapılanların arasına katıldım. Müezzin mahfilinin direklerinden biri üzerinde parmak büyüklüğünde, acemice işlenmiş ters bir lale motifi vardı. Baktım, inceledim merakımı giderdim. Sonra başımı kaldırdım o ışık huzmeleri içindeki muhteşem kubbeyi ve zarif işlemeleri gördüm. Hayranlığımla birlikte "Ben ne yapıyorum?" dedim. Kendi kendime hayıflandım. Biraz da mahcup oldum. Çünkü esas eserin güzelliğini bırakmış, bir lale motifinin peşine düşmüştüm. Neredeyse 5 asır öncesinin tekniğiyle yapılan bu muhteşem eserin güzelliği başımı döndürdü. Ters Lale motifi gözümde hiç kaldı. Hatta zihnimi kurcaladı. Böyle bir muazzam yapı için, böyle basit bir meselenin cami içine sembol olarak taşınması ve öne çıkması bana pek de uygun bir şey olarak gelmemişti.

Bu "Ters Lale"nin hikmeti başka bir şey olmalıydı. Başka bir şey...

**

Selimiye Camii üzerine araştırmaları olan ve yazdığı "Altınyay" isimli romanına da camiyi mekân olarak seçen yazar Halil Delice, Ters Lale ile ilgili yeni bilgiler bulduğunu, haber olarak hazırladığını söyledi. Yazılanları okuduğumda,  gerçekten Osmanlı'nın ihtişamının en iyi göstergesi olan bu nadide sanat eserini iyi anlatan değerli bir araştırma olduğunu gördüm.

Aradığım başka şeyi bulmuştum. Yazar Halil Delice, araştırmasında şöyle diyordu:

"Mimar Sinan'ın Selimiye'sinde her rakamın, bir esrarı var. Minarelerin dört adet, kubbenin tek, kubbede kırk cam, kubbeyi tutan fil ayaklarının sekiz, minber basamaklarının 32, avlu kubbelerinin 18 oluşu ve uzunluk, yükseklik ölçüleri, hepsinin bir sırrı var. Mimar Sinan, inşa ettiği kocaman Selimiye Külliyesini ve bu külliyeyi meydana getiren rakamların sırrının çözümünü bize bırakmış. Sanat Tarihçisi Mehtap Cömert hanım, Selimiye'deki lale motifleriyle ilgili yaptığı çalışmada, çini süslemelerinde kullanılan lale motiflerini tek tek saymış ve çizmiş. Cami içinde 98 çeşit lale motifi olduğunu tespit etmiş. Müezzin mahfilindeki  mermer direğe kazınmış Ters Lale ile birlikte bu rakam 99 ediyor. Ters Lale'nin asıl çizilme maksadını o zaman anladım. Allah, lale ve hilal kelimeleri, İslam harfleriyle yazıldığında aynı harflerden meydana gelmektedir. İki lam, bir elif ve he harflerinden... Bunların ebcet hesabında değeri altmış altıdır. Lale, Allah (celle celalühu) ismine remz olarak kabul edilmiştir. Osmanlı'da, Allah lafzının ayaklar altında kalmasına mani olmak için, mezar taşlarında da lale motifi kullanılmıştır. Ve bu sebeple Türk süsleme sanatında, ayrı bir yeri olmuştur.

İşte bu sebeple Allahü teâlânın 99 ismine işaret olsun diye çiniler üzerine doksan dokuz çeşit lale motifi işlenmesini emreden Mimar Sinan,  motiflerin yanlışlıkla 98'de kaldığını işitince "Nerede bir noksanlık çıkacak diye günlerdir bekliyordum.  Elhamdülillah çıktı. Mükemmel, noksansız olmak sadece Allahü teâlâya mahsustur. İnsan elinden çıkan da mutlaka bir kusur olmalı. Ustalarımızın bize öğrettiği budur. 98 çini öyle kalsın; kalsın ki, kulluğumuz ortaya çıksın. Noksanlığımıza işaret olarak da 99. lale motifini, en acemi bir çırak, mahfil direğine ters olarak kazısın. Öyle meşhur olsun ki, koca cami, parmak büyüklüğündeki bir ters lalenin gölgesi, şöhreti altında kalsın. Acizliğimiz görülsün" dedi.

**

Evet! Aradığım bu idi. Ters Lale ancak böyle bir sebeple bu muazzam eserde yerini alabilirdi.

Ecdadımızın sanattaki inceliği kadar, inançtaki yüksekliği de bu gibi muhteşem hikâyelerle perçinlenmektedir.

Allahü teala bu anlayıştaki millete zeval vermesin. Birlik ve beraberliğimiz bozulmasın. Bu medeni anlayış kıyamete kadar yaşasın.

Yaşasın ki, insanlık da yaşasın...

...

Değerli okurlarımın şimdiden Kurban Bayramını tebrik eder, hayırlara vesile olmasını dilerim...