İyi, kötü ve çirkin

Eskiler kâğıt paraya “Pangınot” derlerdi. En kıymetlisi mor binlikti çocukluk yıllarımızda. Bizim ulaşabildiğimiz ise en küçük kâğıt para 2,5’luktu. Sonra Pangınot’un bizim dilde banknotun yuvarlatılmış hâli olduğunu öğrendik. Fakültede “Para Banka” diye bir ders aldık ama hocası Prof. Talat Güllapoğlu hariç hiç sevmedim.

Sonra para hakkında farklı şeyler öğrendik. Kâğıt para her ülkenin rezervindeki altın miktarına karşılık olarak o ülkenin merkez bankası tarafından basılır ve piyasaya sürülür. Bir bakıma piyasadaki kâğıt paralar hükûmetler tarafından rehin alınmış altını temsilen taşıyana verilmiş borç senedidir. Cebinizdeki kâğıt para sizin devletten alacağınızın vesikası bir senettir kısacası.

O zaman şöyle denilebilir, bir hükûmetin tedavüldeki (piyasada dolaşan) kâğıt parası o ülkenin içeride ve dışarıda ekonomik itibarını temsil eder. Ülke ekonomisi ne kadar güçlü ise paranız içeride ve dışarıda o kadar itibar görür, aranır para olur. Tersi durumda içeride ve dışarıda paradan kaçış başlar.

Paranın bazı yabancı para birimleri karşısında değer kaybı eğer ülkenin kendi temel ekonomik değerleri sağlıklı değilse doğru ve gerçektir. Aksi durumda izafidir ve reel değildir.

Bu bilgileri temel alarak ABD doları karşısında liranın değer kaybını nasıl yorumlarız?

Bana göre bu kur saldırısı masa tenisinde yenilen bir adamın rövanşı boks ringinde aramasıdır. Açıkçası ABD kendi geleneksel sıkıntı çözme yöntemine başvurarak her tür saldırı silahını kullanmaktan kaçınmıyor. Tek sermayesi ise iriliği.

İşin sonu nereye varır derseniz, ABD’nin dolar üzerinden saldırısı üzerine sayısız makale yayımlandı. Mücadelenin muhtemel sonuçları üzerine farklı senaryolar var. Genel kanaat krizin çözümünün papazın boyunu aştığını ve meselenin Türkiye’nin İslam coğrafyası üzerindeki etkisinin giderek artması ve yeni dünyadaki pozisyonunun güçlenmesini engellemek olduğu yönünde. Bunu doğrulayacak güçlü sebepler var ancak detaya indikçe izahı zorlaşıyor.

Bu krizin geleceği ile ilgili olarak benim senaryom 1966 yapımı Sergio Leone’nin Spagetti Western filmi “İyi, Kötü ve Çirkin” ile örtüşüyor. Onların problem çözme mantıkları böyle.

Dolar Krizinin aktörleri ABD Melekgöz (Kötü) lakaplı büyük miktarda kayıp altını ele geçirmek isteyen eşkıyayı temsil ediyor. Türkiye kasabaları dolaşan Sarışın (İyi) adlı keskin nişancıyı, Almanya liderliğindeki AB ise taraflar arasındaki kavgadan nemalanmaya çalışan sahtekâr “Tuco” adlı (Çirkin)’i temsil etmektedir. Filmin finali bu üçlü arasında altınların saklı bulunduğu mezarlıktaki düelloda kötünün hazır mezara girmesiyle son bulur.

AB birliği (Çirkin) bu krizde tarafsız gözükse bile içeriden (Kötü) ABD’nin frenlenmesinden yanadır. ABD’nin uluslararası hukuku ayaklar altına alarak Türkiye, İran, Çin ve Avrupa Birliği’ne yaptığı keyfî uygulamalar ABD’ye ve dolara olan güveni sarsmakla birlikte bir karşı cephe oluşturdu.

Dünyada bir yandan yerel paralarla ticaret gelişirken bir yandan da alternatif bir para birimini küresel ödeme mekanizması yapmanın yolları aranıyor. ABD dolar hükümranlığının sürdürülemeyeceğini anladığı için istisnasız olarak her ülkeye baskı yapmaktan, bütün araçlarla müdahaleden geri durmayacaktır. Nitekim önüne gelene saldırıyor.

Doların basım hakkını ABD millî bankası olmayan FED’den aldığı için Kennedy’yi suikasta kurban edenler doların hükümranlığından asla vazgeçmeyecekler. Ta ki mezarlık düellosu bitinceye kadar.