Yeşil fırtına!

DÜNYADA en yaygın kullanılan para birimi dolar. Neden? Çünkü uluslararası ticaretin %60'ı dolar %20'si euro ile yapılıyor... Bugün dünyada yaklaşık 7 trilyon dolar döviz, 4 trilyon dolar altın rezervi var. Peki dolar neden bu kadar yaygın kullanım özelliğine sahip? İkinci dünya savaşı sonrasında 44 müttefik ülke ABD liderliğinde küçük bir kasaba Bretton Woods'ta toplanarak aynı isimle anılan para sistemine geçtiler. Buna göre ABD doları altına dönüştürülebilen tek para birimi olarak kabul edildi, diğer para birimlerinin değeri dolara göre ayarlandı. Ama bu uygulama piyasalarda gerilime yol açınca 1971'de ABD, doları altına endekslemekten vazgeçti, sistem çöktü. Ama buna rağmen, dünya ülkelerinin büyük bölümü dolar kullanmaya ve rezerv para olarak tutmaya devam etti. Ne kadar garip değil mi? Dünyanın en yüksek cari açığını veren ülkesinin parası birinci derecede tercih ediliyor. Zira bugün tüm emtia fiyatları dolarla belirleniyor. ABD en güçlü devlet olunca, dolar onu izliyor. Amerika'nın 1.1 trilyon dolarlık bütçesi 465 milyar dolar açık veriyor, ama dolar yine de vazgeçilmez para birimi. 

DOLARDA son 1 ay içinde hızlı artış var. Hem içeride hem dışarıda yükseliyor. Yurt dışındaki artışında FED'in 17 Eylül toplantısında 8 yıl aradan sonra ilk defa faiz artışına gideceği beklentisi etkili oluyor. Yılın ilk çeyreğinde %0.2 daralan ABD ekonomisi ikinci çeyrekte %3.7 büyüyerek tahminleri aştı. Euro dolar paritesi 1.1100 sente inmiş durumda. Ama dolardaki bu sert yükseliş ABD'nin başını belaya sokacak. Bir müddet sonra değerli dolardan kurtulmak isteyecekler. Zira şirketler ürünlerine zam yapamayacak, enflasyonla birlikte ihracat rakamlarında büyük düşüşler yaşanacak. O zaman faizi düşürerek yeni bir parasal genişlemeye gitmek zorunda kalacaklar. Yani başa dönecekler. Dolar aynı zamanda gelişmekte olan ülke para birimlerine göre de değer kazanıyor. 14 Güney Afrika randına dayanınca serbest piyasada 3.050 TL ile rekor kırdı. Türk Lirasının değer kaybetmesinde sıcak paranın yurt dışına çıkışının hızlanmasının önemli payı var. Artan terör olaylarından daha çok ABD'de faiz artış sürecinin başlayacak olması yabancıların hisse senedi ve tahvil satışını körüklüyor. Yılbaşından bu yana toplam çıkışın cari açıkla birlikte 15 milyar doları bulduğunu görüyoruz. Bunu merkez bankasının döviz rezervlerinden anlıyoruz. 

OCAK 2015'te kasamızda 135 milyar dolar vardı, bugün bu rakam 120 milyar dolara inmiş durumda. 8 ayda 15 milyar dolar eridi. Olumlu gelişme, Türkiye'de döviz fiyatlarının enflasyondan fazla artması. Bu tablo cari açığa ilaç olacak. Geçen sene 60 milyar dolar cari açık vermiştik. Bu yıl 37 milyar dolara ineceğiz. Yani 23 milyar dolarlık tasarrufumuz olacak. Reel efektif döviz kuru geçen sene 118 düzeyindeydi. Yani döviz oldukça ucuzdu. Ağustos 2015'te 95'e indi. TL karşısında aşırı pahalı hale geldi. Kısa dönemde mutlaka geri dönüş başlayacak, ama zamanını kestirmek güç. Dolar artınca borcumuz artmıyor. Tam aksine döviz yükselince, ithal mallar pahalı hale geldiği için gider azalır, gelir artar. Söylentilere kulak asmayın. Peki bu işte Türkiye yalnız mı? Hayır! Son 1 yıl içinde Türk Lirasının dolara karşı değer kaybı %30. Ama diğer bizden daha kötü olanlar da var. Brezilya'da para birimi realin yıllık kaybı %41... AB'nin yaptırımları ve petroldeki sert düşüş dolayısıyla ekonomisi bu yıl %3 küçülen Rusya'da ruble 1 yılda dolara karşı %45 değer kaybetti. Meksika Pezosu %23, güney Afrika randı %22 gerilemiş durumda. Görüyorsunuz yalnız değiliz.. Evet dolar tavanda ama piyasada panik havası yok... Tam aksine herkes seviniyor. Bankalarda 185 milyar dolar döviz hesabı var.