BERLİN’DE HÂKİMLER VAR

 

Prusya Kralı Büyük Friedrich, 1747’de Potsdam’daki meşhur Sans Souci (Dertsiz) isimli sarayı yaptırırken, bir köylünün değirmenini satın almaya kalkışmış. Fiyatı ne kadar arttırdıysa, köylü razı olmamış. “Zorla alırım o hâlde” diyecek olmuş. Köylünün “Berlin’de hâkimler var!” sözü ile karşılaşmış. Geri adım atarak, kendisine yakışanı yapmış. Değirmeni muhafaza edip, sarayı bunun eteğine inşa ettirmiş.

Değirmeni Berlin’deki hâkimlerden ürkerek alamayan Friedrich, tarihte "Büyük" sıfatıyla tanınırsa da, vicdansız ve insafsız bir hükümdar olarak tasvir edilir. Giriştiği bir sürü harblerle Almanya’nın yarı nüfusunu harcamış; memleketi harabeye çevirmişti. Adalet istikrarlı ve şümullü olmalıdır ki, şatafattan ibaret kalmasın.

 

 

İstanbul'da Salı Pazarı'nda Çifte Saraylar vardır. Şimdi Güzel Sanatlar Akademisidir. Eskiden Mebusan Meclisi idi. Sultan Abdülmecid zamanında yapıldı. İnşaat ilerlerken bazı ilaveler icab etti. Bitişikteki Hamamcı Mustafa Ağa'nın evi değerinden pek yüksek bir fiyatla satın alınmak istendi. Fakat Mustafa Ağa “Zevcem razı değildir” dedi ve ayak diredi.

Ne yaptılar? Evi adamın başına mı geçirdiler? Hapse mi attılar? Sürgüne mi yolladılar? Hayır, sözünü kabul ettiler; ilave binayı başka yere yaptılar. Bu hikâyede “Berlin'de hâkimler var!” gibi şatafatlı bir söze rastlanmıyor. Adam mahkemeye müracaat etmek mecburiyetinde de bırakılmadı. Hakkı derhâl teslim edildi. Padişahla komşu oldu.

 

 

Sultan Yıldırım Bayezid, Niğbolu ganimetleri ile Bursa’da Ulucami’yi yaptırmak istedi. Münasip görülen yerdeki mülkler satın alındı. Fakat ihtiyar bir kadıncağız, evini satmak istemedi. Bedel arttırıldığı hâlde razı olmadı. Padişah ayağına kadar gittiği hâlde kabul etmedi.

O gece kadıncağız rüyasında mahşeri kurulmuş gördü. Herkes Cennet’e doğru giderken, ihtiyar kadın yürüyemedi, Arasat’ta kalakaldı. Feryada başlayıp zebanilere hâlini arzedince, gaipten bir ses işitildi. “Eğer Cennet'e gitmek istersen, inat etme!” Hemen uyandı.

Ertesi sabah erkenden gidip başına gelenleri anlattı ve evini bağışlamak istediğini söyledi. “Hayır” dediler ve bedeliyle aldılar. Padişaha haber verilince sevindi. Ama sırf rızasıyla vermiş saymadığı için, “Evin olduğu yeri şadırvan yapın, namaz kılınan yer olmasın!” buyurdu.

 

 

Belgrad seferinden dönerken bir köylü yolda padişahı bekleyip, askerin ekinlerini çiğnediklerinden yakındı. Kanunî Sultan Süleyman, “E ne yaparsın yani?” diye latife edecek oldu. Köylü; “Kanuna şikâyet ederim!” deyince, padişah bu cevaba sevinmişti.

Kanunî unvanı zaten kanun yapıcılığından değil, hukuka titizlikle riayetinden dolayı takılmıştır. Yoksa kanun yapan tek padişah kendisi değildir. Padişahlar bile, hukukun önünde boyun eğmişlerdir. “Adalet mülkün temelidir” sözü, sanki Osmanlı Devleti’nde tecessüm etmişti. Adalet hissinin zayıflaması da, devletin sonunu getirdi.

 

 

 

Mazinin canlı şahitleri birer birer aramızdan çekiliyor. Eskiyi anlatacak zâtlar giderek azalıyor. Bunlardan birisi de merhum Kadir Mısıroğlu Bey idi. Hayatını, Ehl-i sünnet hizmetine ve yolun en şanlı müdafii olan Osmanlılara vakfetmişti.

Osmanoğulları’nın Dramı adlı eseri gözyaşlarıyla okundu. O zamanlar henüz vatana girmelerine müsaade edilmeyen Osmanlı hanedanı aza ve mensuplarıyla görüşerek, onların acıklı hatıralarını naklederek benzersiz bir haksızlığa dikkat çekiyordu. Bu kitabı çok ses getirmiş; mükâfat almıştı.

Kendisi evvelemirde Ehl-i sünnetin samimi sâliki ve müdafii idi. Mustafa Sabri Efendi’nin Dinî Müceddidler kitabı ile Mevkıf’ın Türkçe tercümesini neşretmesi bunun delilidir. Hubb-i fillah ve buğd-i fillah onun şiarıydı. Sevenler bunlar için sevdi; sevmeyenler bunlar için sevmedi/sevemedi. Tarihçiliği -bence- sonra gelir.

“Kanuni devrinde yaşasaydık cihad sevabı almak için 6 ay at sırtında gidip harb etmemiz gerekirdi. Bugün sadece mahallende veya evinde birine namaz kılmayı öğretsen; Kur’ân okumayı öğretsen, cihad sevabı alırsın. ‘Büyük İşler’ peşinde koşarken, aslolanı, ‘Küçük İşler’i ihmal etmeyin!” sözü, onun hayat telakkisinin özünü teşkil eder.

Emsali çok kişide göremediğimiz Türkçe ve İslâm harfleri hassasiyetine sahipti. Uydurukça kelime asla kullanmamak; gençleri de bundan siyanet için uğraşmak; sistemin empoze ettiği dejenere kültüre karşı çıkmak şiarı idi. 

Üslûbu malumdu. Heyecanlı konuşurdu; tesirli olması için mübalağalı söylerdi. Bazı sözleri de yanlış anlaşılırdı. Onu doğru bildiğinden ayırmak neredeyse imkânsızdı; bildiğinden şaşmaz, inandığından taviz vermezdi. “İnsanları memnun etmek için konuşsam, günde 40 defa fırıldak gibi dönmem gerekir. Korkaklıktan dolayı ödenen bedel, aşırı cesaretten dolayı ödenenden katbekat fazladır” derdi.

Kafa karıştırmayı severdi. Bu sebeple bazen ifrata gittiği olurdu. Bilhassa son zamanlarda hiç yeri yokken Salahaddin Eyyûbî ve Emir Timur hakkında çıkışı, Marks, Stalin, Shakespeare üzerine beyanları çoklarını şaşkınlığa uğrattı. Âkif’e dair ifşaatı yüzünden 50 senelik arkadaşı selâmı sabahı kesti.

Kimse kimseyi sevmek, her fikrine iştirak etmek mecburiyetinde değildir. Ama samimiyet ve müktesebatına saygı göstermek mecburiyetindesiniz. Maalesef Şarkta insanlar her şeyi siyah veya beyaz görme temayülündedirler. Muhalifleri, delile istinaden itiraz edeceklerine, hakareti tercih ettiler. Hazine-i fikriyesi boş olanların, bilgisi ve söyleyecek sözü bulunmayanların, belden aşağı vurmaktan, hakaret ederek kendilerini küçük düşürmekten başka ellerinden bir şey gelmez. 

Vefatına kadar heyecan ve gayretinden hiçbir şey eksilmedi. Ömrünün sonuna doğru insaf süzgecinden geçmiş birer İslâm Tarihi ve Osmanlı Tarihi kaleme aldı. Son görüşmelerimizin birinde o kadar müjdeli hayalleri vardı ki, “Aman efendim siz ne kadar nikbinsiniz; ben istikbalden o kadar ümitvar olamıyorum” dedim de, “Gençlerde havf (korku), ihtiyarlarda recâ (ümit) galiptir. Ondan olsa gerek” diye cevap vermişti.

Mesaisi, hep gençleri irşad ve tevcih üzerine idi. Çevresinde hukuk, tarih ve ilahiyatta okuyan gençleri mutlaka bana gönderir; onlarla meşgul olmamı isterdi. Cenazesindeki kalabalığın da ekserinin genç olduğu görüldü. Allah rahmetiyle muamele etsin.