Kitap Medeniyeti

A -
A +

'Sözün Düşüşüne', görselliğin egemenliğine ve imajların yükselişine tanık olduğumuz modern çağda, insanın kitap ve kitap okuma ile ünsiyeti yokluğa doğru sürüklenmektedir. İnsanı günübirlik yaşama, geçici heveslere, yüzeyselliğe mahkûm eden imajinasyon, görsellik ve teknoloji çağı, bireyin aklı, duygusu ve vicdanı ile bağını kuran kitapla arasına bir set çekmiştir.
Hâlbuki medeniyetler tarihi boyunca kitap, insanın benliğini, kimliğini ve tarihini söz/yazı üzerinden kurduğu dünya olmuştur. İnsanoğlu, bizatihi kendisini (mikrokozmos) ve bütün olarak evreni (makrokozmos) bu dünya, yani 'kitap dünyası' üzerinden anlamış ve anlamlandırmıştır. Anlam, düşünce ve duygu dünyaları arasındaki geçişler, kitap/söz dünyası aracılığıyla gerçekleşmiştir. O yüzden, kitap bir köprüdür. Bu köprü, yazar ve/ya düşünür ile okur arasında düşünsel ve duygusal bir bağ kurmaktadır. İki dünya arasındaki bu köprü, medeniyetler ve kültürleri birbirlerine rapteden etkileşimli bir yapı inşa etmektedir. Kitap, okuru çağın düşün evrenine ve entelektüalitesine bağlamaktadır. Anlam dünyalarının taşıyıcı öznesi olan kitaplar aracılığıyla, insanın anlamlandırma ve akletme becerisi ile duyumsama yetisi terakki etmektedir.
Söz ve düşüncenin tecessüm ettiği metinsel bir dizge olarak kitap, yazar ile okur arasında gerçekleşen bir diyalojidir. Okuma aktına eşlik eden bu kesintisiz diyaloji ile okur kendisini her dem yenilenmiş ve zenginleşmiş olarak bulur. Kitap, yazarın ufku ile okurun ufku arasında gerçeklik bulan bir düşünsel teati ve bir münazaradır. Okumak, kitap üzerinden yazar ile bir sohbet ve muhabbet meclisi kurmaktır. Nitekim rahmetli Cemil Meriç Üstadımız der ki; "Okumak, iki ruh arasında âşikâne bir mülakattır."
İnsanı sanatsal bir kurgu ile üretilen metinlerin anlam derinliklerine taşıyan okuma eylemi, bir sanatsal icradır. Zira okuma aktı, kitap ile okuru arasında kurulacak mana düzleminin nasıl imar edileceğine dair bir yöntem bilgisine sahip olmayı gerektirmektedir. Ve fakat bu sanatı, yani okuma sanatını öğrenmek, 'seksen yılını bu işe verdiğini ama yine de kendinden memnuniyetsizliğini' dile getiren Wolfgang Van Goethe'nin deyişi ile 'sanatların en gücüdür'.
Ancak ne yazık ki, insanı anlam, düşünce ve duygu dünyası ile buluşturan efsunu/sözü taşıyan kitaplar yurtsuzlaşmaktadır. Zihin dünyamızda değer yitimine mahkûm edilen kitaplar, ne hanelerimizde ve hatta ne de mekteplerimizde kendisine hak ettiği yeri bulabilmektedir. Yazık ki bugün, kitaplar, bütün anlam ve değer dünyası ile ufkumuzdan gün be gün çekilmektedir. Bizatihi kitaplar ve kütüphane ile kurumsal varlığı bir anlam ifade edecek olan üniversitelerimiz kitap ve kütüphane yoksunluğu çekmektedir. Kuşkusuz bu yoksunluğun en büyük âmili, üniversiter aklın gerekleri noktasındaki zihinsel ve kültürel çoraklaşmadır.
Hâlbuki 'kitap medeniyeti' olarak nitelendirebileceğimiz medeniyet tarihimizde ilk ve en önemli araştırma merkezi olarak Bağdat'ta kurulan Beytülhikme'nin çok zengin bir araştırma kütüphanesi bulunmaktaydı. Bu Bilgelik Evi'nde Platon, Aristoteles, Öklid, Batlamyus ve Galen gibi Yunanlı filozof ve bilginlerin önemli eserleri Arapçaya çevrilmiştir. Yine medeniyet tarihimizin nadide kesitlerinden birisini teşkil eden Endülüs'te bilim ve kültür merkezleri olarak nam salan Kurtuba, Gırnata, Tuleytula (Toledo), ve İşbiliye (Sevilla) orta ve yükseköğretim kurumlarının (medreseler) yanı sıra, büyük kütüphane ve araştırma merkezleri olmuştur.
Ancak bugün ne yazık ki, Avrupa ve Dünya ölçeğinde yapılan kitap okuma oranı ve kütüphane istatistikleri açısından hiç iç açıcı olmayan bir ülke tablosu ile karşı karşıyayız. Bu üzücü tablo, tevarüs etmiş olduğumuz medeniyet birikiminin ne kadar uzağında olduğumuzu göstermektedir.
'Kitap medeniyetinin' ahfâdı olarak 'Dünya Kitap Gününün' kitap, kütüphane ve okuma ile olan ülfet ve ünsiyetimizin yeniden kurulmasına vesile olması dileğiyle...

UYARI: Küfür, hakaret, bir grup, ırk ya da kişiyi aşağılayan imalar içeren, inançlara saldıran yorumlar onaylanmamaktır. Türkçe imla kurallarına dikkat edilmeyen, büyük harflerle yazılan metinler dikkate alınmamaktadır.