Oruçta dikkat edilecek bazı hususlar...

Bilindiği gibi, orucun farzı üçtür: 1- Orucun farzlarından birincisi niyet etmektir. 2- Niyeti, ilk ve son vakitleri arasında yapmak, 3- İmsâk vaktinden güneş batıncaya kadar orucu bozan her şeyden sakınmak.

Peki, oruca niyetin vakti ne zaman başlar? Hanefî mezhebinde, Ramazânda ve nâfile oruçlarda niyetin vakti, güneş battıktan sonra başlar. Son vakti ise, ertesi günü "dahve-i kübrâ" vaktine kadardır. ["Dahve-i kübrâ" vakti, şer'î gündüzün yani imsâk vaktiyle akşam vakti arasındaki zamanın yarısıdır. Bu vakit, Türkiye'de öğleye 60-70 dakîka kadar kalan zamandır.]

Hanefî mezhebine göre, kazâ ve keffâret oruçlarında, akşamdan imsâk vaktine kadar niyet edilebilir. Diğer 3 mezhepte ise [Mâlikî, Şâfiî ve Hanbelî mezheplerinde], bütün oruçlarda, ancak imsâk vaktine kadar niyet edilebilir. 

Bunları ifâde ettikten sonra, bugün mühim bir konuyu ele almak istiyoruz. Malum oduğu üzere imsâk vakitleriyle ilgili bazı takvimler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Sahurda yeme-içmeyi tâm olarak ne zaman kesmeliyiz konusu çok önemli bir konudur.

İmsâk vakti, yatsı namazının vaktinin bittiği, yeme-içmenin bitirilip oruca başlandığı zamandır. Sabâh namazı vaktinin de başladığı zamandır. [Sabâh namazının, imsâkten 20 dakîka sonra kılınması ihtiyâtlıdır.] 

İmsâk, gecenin bitimi, yiyip-içmenin yasak olduğu vaktin başlamasıdır. İmsâk vaktinden önce yiyip-içmeyi kesmelidir. Yiyip-içmeye ezân okununcaya kadar devâm etmemelidir. Ezân geç okunursa, suçu müezzine bulmak, insanı sorumluluktan kurtarmaz.

Burada, önemine binâen bir husûsu belirtelim: 

1982 yılına kadar Türkiye'de bütün takvîmler aynı idi. Ama 1983 yılından sonra, Diyânet İşleri Başkanlığı tarafından, temkîn vakitleri kaldırıldı; bu sebeple bazı takvîmlerde farklılık meydâna geldi. 

İbâdetlerde dâimâ ihtiyâtlı davranmak lâzım. Oruçta böyle davranıldığı gibi, namaz vakitlerinde de namazın vaktinin girdiğinden emîn olmak lazımdır.

[Türkiye ve Fazîlet Takvîmleri gibi, eski sistemi (1983 öncesindeki namaz vakitlerini) hiç bozmayan takvîmler de var. Yeni sisteme uyanlar da var. Burada ihtiyâtlı olan hangisidir? denilecek olursa, eski takvîmlere göre oruca başlamak, yeni takvîmlere göre ise namazı kılmaktır. Yeni takvîmlerdeki imsâk vaktinden 20 dakika önce yeme-içmeyi kesmekte dînen hiçbir mahzûr yoktur. Kezâ yeni takvîmlere göre sabâh namazını kılmakta da herhangi bir mahzûr söz konusu değildir.]

Ramazânda bir aylık oruca toptan niyet edilmez, her gün ayrı ayrı niyet etmek farzdır. Ramazânda oruca niyet ederken, akşamdan imsâk vaktine kadar "Niyet ettim Allah rızâsı için yarın oruç tutmaya", imsâk vaktinden sonraysa "Bugün oruç tutmaya" denilir. Yanılıp yanlış söylense de, oruç tutulacak gün belli olduğu için mahzûru olmaz.

Gece yatarken yemeği yiyip veya yemek yemeden niyet edilse, sonra gece uyanınca, sahûra kalkınca, daha önce niyet edilmiş olsa da, imsâk vaktine kadar yemek yemekte mahzûr yoktur. Akşam yemeği yerken niyet etmek iyi olur.

Peki, Ramazânda gece niyet etmeyi unutan ne yapmalı? Öğleye bir sâat kalıncaya kadar niyet edebilir. Zâten sahûra kalkmak bir nevi niyettir, oruç tutmak niyetiyle yatmak da niyettir, sahûra kalkılmasa da oruca niyet edilmiş olur.

Bunların hiçbiri olmasa da, sabâha kadar uyuyakalsa, sabâhleyin de niyet edebilir. Güneş doğduktan sonra da niyet edebilir. Hattâ Dahve vaktine kadar da niyet edebilir.

Öğleye kadar uyuyakalsa veya unutarak niyet etmese, Hanefî'de orucu sahîh olmaz, ama böyle istisnâî durumlarda, Hanefî mezhebindeki İmâm Züfer'in kavline uyarak öğleden sonra niyet etse veya hiç niyet etmeden oruç tutsa, tuttuğu oruç yine sahîh olur...