Kavanozdaki ölü bebekler ülkesi Vietnam

Hani son dönemlerin moda bir yarışması var ya... "Yüz kişiye sorduk, en popüler 5 cevabı arıyoruz" diye... Vietnam için böyle bir soru sorulsa alınacak en popüler cevap şu olurdu herhalde: "Cephede kaybedilip Hollywood'da kazanılmaya çalışılan savaş." nbsp;
Bugüne kadar onlarca Vietnam savaşı anlatan film izledim. Müfreze, Rambo - İlk Kan, Günaydın Vietnam, nbsp;Şafak Harekâtı, Tünel Fareleri bunlardan bir çırpıda sayabildiklerim...

Taa buraya kadar gelmişken bu filmlere konu olan alanları görmek istiyorum haliyle. Ahmet Emin'den rica ediyorum... Oruç ağız Saygon'a 70 kilometre mesafedeki yer altı tünelleriyle tanınan Cu Chi kasabasına gidiyoruz. Sık ağaçlardan oluşan ormanlık bir alan. Cu Chi'deki tüneller bugün büyük bir turistik kompleks olmuş. Öyle elinizi kolunuzu sallaya sallaya dolaşmanıza müsade etmiyorlar tabii ki. Rehber nezaretinde alanı geziyoruz. Amerikalılara büyük kayıplar verdiren noktalardan biri burası. nbsp;
Fransız, Japon ve Amerikan askerleri ile güneyde yıllarca savaşan Kuzey Vietnam kuvvetleri gizlice Güney Vietnam'a silah ve asker sevk ediyorlarmış. Hanoi'den yola çıkan askerler küçük orman yollarını kullanarak Saygon'a kadar geliyormuş. Bu yola Kuzey Vietnamlı lidere ithafen "Ho Chi Minh Patikası" adı verilmiş. Amerikalılar Ho Chi Minh patikasından sevkiyatı durduramamış: Laos'u, Kamboçya'yı bombalamışlar, yola kimyasal silahlar atmışlar, patikanın çamurlu kalması için özel sıvıları üretip havadan ilaçlama yapmışlar ama nafile. Ho Chi Minh patikasının Güney Vietnam'da sonlandığı yer Cu Chi imiş. Bu yüzden kasabanın Viet Kong (Komünist Vietnamlılar) için önemi büyükmüş. Cu Chi'yi savunmak ve her zaman bölgede adam bulundurmak için yeraltında yaşamak gibi çok ilginç bir yönteme başvurmuşlar. 1960'ların başında Cu Chi'de küçük tüneller açılmaya başlanmış. 1965'te tünellerin uzunluğu 200 kilometreye çıkmış ve içlerine mutfak, yatakhane, hastane bile yapılmış.
Vietnamlıların kullandığı bubi tuzakları ve silahların tanıtılmasıyla başlayan turun en ilgi çekici yanı tünelleri… Rehberimiz alanda gezerken otları ayağı ile eşeleyip tahta bir kapağı kaldırıyor. "İşte burası bir giriş" diyor. Bir çırpıda 28 x 40 santim genişliğindeki delikten girip çıkıyor. Sonra karınca yuvalarından birini gösterip mutfaktaki ateşin dumanının buradan çıktığını söylüyor. Ağzı geniş bir tünel girişinde rehberimiz "Buraya kadar gelmişsin içeriyi mutlaka gör" diyerek beni ikna ediyor. Çinli grupla birlikte kapkaranlık tünele giriyorum. Tünel aşağı gittikçe daralıyor. Kambur bir şekilde başlayan yürüyüşümüz kaz adımlaryla sonlanıyor. 200 metrelik tünelde en uzun günümü geçiriyorum. Rehberimiz, "Tüneller üç kat. İki ve üçüncü katlarda sürünmek gerek "diyor. Vietnamlılar daracık tünellerde yıllarca yaşamışlar. Amerikalılar Cu Chi tünellerine defalarca saldırmış; kimyasal gaz atıp, su basmışlar herhangi bir zarar verememişler. Hatta tünellerde operasyon yapsın diye 100 kişilik minyon tipli askerlerden oluşan "Tünel Fareleri" adı verilen bir tim kurmuşlar. Tünellerdeki bubi tuzakları nedeniyle içeri giren Amerikalılardan çoğu geri dönmemiş. nbsp;
20 MİLYON DÖNÜM GAZLANDI nbsp;
Tünellerin ardından Amerikalıların sıktığı zehir nedeniyle mağdur olanların haklarını savunan Portakal Gazı Kurbanları Derneği'ndeyiz. Zira bu dernek İHH İnsani Yardım Vakfı'nın yıllardır yakın takibinde. İHH gazdan etkilenen mağdurlara tıbbi ve maddi destekte bulunuyor. Derneğin Başkan Yardımcısı Nguyen Thi Phuong Tan, ABD askerlerinin ülkelerine döneli kırk yıl olduğunu, bıraktıkları izlerin halen silenmediğini söylüyor. nbsp;Phuong Tan, "Amerikalılar 1962-1971 arasında tam 20 milyon dönüm ormanlık alana uçaklarla 'portakal gazı' olarak anılan 'Agent Orange' isimli zehirli maddeyi boca etti. Bidonların üzerindeki portakal rengi etiket nedeniyle bu ismi alan zehirli gaz, sıkıldığı bölgede her şeyi kuruttu. Ormanlık alanlarda komünist gerillaların saklanmaması için tam 80 milyon litre portakal gazı kullandılar. Bu gaz Dioxin. Doğada yok olmayan ve solunduğunda rahimde biriken zehir nedeniyle en az 400 bin kişi hayatını kaybetti. 1 milyon çocuk sakat dünyaya geldi. Milyonlarca insan zarar gördü. Şu an Vietnam dünyada en fazla özürlüye sahip. Her geçen gün de artıyor" diyor. nbsp;


BİR GAZ DİĞERİNİ HATIRLATTI
Savaş bittikten sonra bölgede yapılan ölçümlerde topraktaki zehirli madde seviyesi kabul edilebilir miktarın 400 katı bulunmuş. Bu da çok yoğun kanser vakaları ve sakat doğumlar, ülkenin kullanılamayan dörtte bir toprağı demek. Phuong Tan'a göre ABD yönetimi ise bölgede yaşanan ölümlerin, sakat doğumların ve hastalıkların kullanılan portakal gazına bağlı olduğuna dair kanıt olmadığı iddiasıyla sorumluluktan kaçmış. nbsp;
Vietnam'ın en uzun sahil şeridi olan Güney Çin Denizi'nde büyük petrol ve doğalgaz yatakları bulununca Washington Hanoi ile yakınlaşmaya başlamış. Vietnamlılara çevre düzenlemesi ve sosyal hizmetler için 60 milyon dolar civarında para ödenmiş. ABD 43 milyon dolarlık bir proje daha geliştirerek, portakal gazının izlerini silmek için topraklara yüksek ısı vermeye başlamış. 2016'ya kadar 190 dönümlük alan temizlenecekmiş. Gerisi başka bahara... nbsp;
Portakal Gazı Kurbanları Derneği Başkan Yardımcısı Nguyen Thi Phuong Tan, "Beklentimiz ABD'nin tazminat ödemesi. Vietnam'da zehirlendikleri için tazminat davası açan kendi askerlerine 180 milyon dolar para ödedi. Ancak 4 milyon Vietnamlı adına açılan davalar reddedildi" diyor. nbsp;
Dernekten çıkıp kimyasal silahtan etkilenen Vietnamlı çocukların ve gençlerin bulunduğu Saygon'daki Tu Du Doğum Hastanesine geçiyoruz. Hastanenin üç katı özürlü çocukların bakımı için ayrılmış. Hastane Doktorlarından Mihn Chau, oldukça kötü durumdaki çocuklarını bulunduğu odaları dolaştırıyor. Yürek dayanmaz, kiminin gözü, kiminin kolu bacağı yok. Vücudu anormal yaralarla dolu hasta çocuklar. Son demlerini yaşayanlar... Bu şekilde tam 67 hasta. Hastanenin son katındaki bir oda ise yaşananların tam özeti... Büyük boy yüzlerce kavanozun sıralandığı raflar ve içinde doğumdan hemen sonra ya da anne karnında ölen ceninler. Kavanozların üzerinde ise doğum tarihi anne adı gibi bilgiler. Hastane görevlileri propaganda amacıyla saklamadıklarını, hatta sadece bize gösterdiklerini açıklıyor. Çok inandırıcı değil, öldürenin suçlanacağı yerde ölüsünü gösteresini suçlamanın da mantığı yok... nbsp;

ABD yenildi ama...
Vietnam halkı ikinci dünya savaşı sonunda 100 yıldır sömürgesi durumunda oldukları Fransa'ya karşı çatışmaya başladı. 1954 yılına kadar süren çatışmalarda Fransız askerlerini ülkenin güney kesimlerine sürülüp bağımsızlık ilan Komünistler, Fransızlarla mutabakata vardıkları Cenevre anlaşması gereği seçim yapmayı beklerken karşılarında Fransızlara destek için gelen ABD'lileri buldu. Rus, Çin hâkimiyetinde olan bölgenin Komünizm dalgası ile kontrolden çıkacağı endişesiyle bölgeye güç yığdı. Savaşın 1963 yılından 1973 arasındaki dönemine katılan ABD'nin 10 bin hava aracı tahrip edildi. 58 bin askerini kaybeden ABD 300 binden fazla yaralı askerle ülkesine yenik olarak döndü. Vietnam ise 4 milyondan fazla insanı, dahası geleceğin kaybetti. Ama savaştan galip çıktı. ABD'nin Vietnam'ı Kore gibi Kuzey-Güney olarak bölüp komünistleri ayırma palın tutmadı. Fiilen Kuzey Vietnam ve Güney Vietnam olarak bölünen ülke 1975 yılında birleşti.

Senatör McCain'in uçağı
Ho Chi Minh'teki Savaş Kalıntıları Müzesi, Vietnam'da yıllarca süren savaşın bıraktığı derin izlerle dolu. Müze dışında ABD'ye ait savaş uzakları, helikopterler, tanklar var. nbsp;Dört kattan oluşan müzede, savaş sırasında kullanılan kimyasal gazların kullanıldığı andaki dehşet anlarının fotoğrafları, portakal gazı kapsülleri, ağır silahlar kısacası savaşa dair her şey var. Ancak en ilginç olanı ise 2008 ABD başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti'den aday olan Arizona senatörü John McCain'in uçağı. 1967 yılında deniz kuvvetlerine ait savaş uçaklarında pilotluk yapmak üzere Vietnam Savaşı'na gönderilen McCain, Hanoi kenti yakınlarındaki bir termoelektrik santrali imha görevi sırasında uçağı Kuzey Vietnamlılar tarafından nehre düşürüldü. McCain 1967-1973 yıllarında 5,5 yıllık bir süre boyunca Vietnam'da tutsak kaldı. Yıllarca nehirde kalan uçak McCain başkan adayı olarak yarışa girince bulunduğu yerden çıkarılıp müzeye getirilmiş. nbsp;

GİTTİ, GÖRDÜ, YAZDI...
Osman SAĞIRLI
osman.sagirli@tg.com.tr