İyi üniversite nasıl seçilir?

Üniversite adayı yavrularımız, tercihlerini yapacak. Bu tercihleri ile belki de bir ömür boyu meşgul olacakları meslek seçimini de gerçekleştirecekler. Ben de bu deneyimi iki kez yaşamış bir ebeveyn ve üniversitelerimizin uygun öğretim yapısına sahip olması yönünde gayret gösteren üniversite içinden biri olarak, daha teknik önerilerde bulunacağım.
LYS; esas itibarıyla bir başarı ölçme değil, bir sıralama sınavıdır. Kılavuzda yalnızca bir önceki sınava göre başarı dilimleri (tercih edilebilirlik) ile ilgili bilgi verilmektedir.  Oysaki doğru tercih yapabilmek için üniversitelerin öğretim gelirleri, öğretim kalitesi, öğretim yapısı, yayın verimi, proje üretimi, yenilikçilik-girişimcilik anlayışı ve öğrenci memnuniyeti gibi alanlarda bilgiye ihtiyaç vardır.  Eğer kılavuzlarda olmadığı şekilde üniversitelerimizin farklı alanlardaki sıralamasını biliyorsanız, hak ettiğiniz bandı doğru belirler ve size uygun bir tercih yapabilirsiniz.
Bu tercihleri yaparken temel bazı saplantılardan uzak durmak lazım. Günümüzde dünya küçüldü. Bilim ve öğretim merkezleri çoğalıyor. Ülkemizde de böyle. Bazı üniversiteler; Anadolu’nun uzak yerindedir, ancak çok daha başarılı bir bilimsel çalışma profiline sahiptir ( Fırat, Gaziantep ve Kafkas Üniversiteleri gibi). Bazı üniversiteler çok yakın zamanda kurulmuştur, ancak çoğu eski üniversiteden çok daha başarılıdır (Bartın, Düzce ve Yalova Üniversiteleri gibi).  
Gelişmiş ülkelerde farklı alanlardaki üniversite performansları açıklanıyor. Adaylar, bu gerçekleri bilerek üniversitesini seçiyor. Elimizde bu alanlarla ilgili çok bilgi yok. Özellikle önemli bir bedel karşılığı hizmet alınan vakıf üniversiteleri ile ilgili tercihlerde yukarıda bahsi geçen bilgiler, çok daha önem arz ediyor. Bu konuda kısa bir değerlendirme yapmaya çalışacağım.
Ülkemizde devlet üniversiteleri, gelirlerinin önemli bir bölümünü Merkezi Yönetim Bütçesinden sağlamaktadır. Öğrenci başına üniversite gelirleri, bir anlam ifade etmektedir. Yüksek değerler, üniversiteye çok daha fazla hizmetin verildiğinin göstergesidir. 2010-2014 yılları arasında yapılan bir araştırmada, bu alanda İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü  (Gebze Teknik Üniversitesi),  Hacettepe Üniversitesi  ve  Boğaziçi Üniversitesi önde gözükmektedir(1).  Kırklareli, Giresun  ve   Mehmet Akif  Üniversiteleri ise en düşük değerlere sahiptir. Bu alanda vakıf üniversiteleri ile ilgili bir envanter mevcut değildir.
Yükseköğretim kurumlarında kalite, genelde öğretim elemanı başına düşen öğrenci sayısı ile değerlendirilmektedir. Ayrıca öğretim üyesi başına düşen araştırma alanı, öğrenci başına düşen eğitim alanı ve sosyal faaliyet alanı da önemli parametrelerdir. Bu alanda yukarıdaki üniversitelere ilave olarak İstanbul Teknik, Orta Doğu Teknik  ve  Ankara Üniversiteleri ön sıralarda bulunmaktadır. Vakıf üniversiteleri arasında ise  Bilkent ,  Koç  ve  Sabancı  ön sıradadır. Adaylar, üniversitelerin internet sitelerinden elde edeceği güncel bilgilerle bölüm bazında bu değerlere ulaşabilir.
Bir üniversitede çok sayıda yüksek lisans ve doktora programının olması ve bu programlarda yüksek sayıda öğrenci bulunması, o üniversitede köklü bir öğretimin yapıldığının göstergesidir. Bu adaylar tarafından tercih edilebilecek farklı üniversitelerdeki bölümler için iyi bir ayırt edici faktör olabilir.
Üniversitelerimizin bilimsel yayın ve proje üretimi ile ilgili, YÖK ve TÜBİTAK sitelerinde bilgiler mevcuttur. Tercih yaparken bunlardan yararlanılması gerektiğini söylemek isterim. Ancak bu alanda yapılacak incelemeler için ebeveynin adaylara yardımcı olması gereklidir ya da aday bir uzman kişiden destek alabilmelidir. Yaşam ve bilim merkezi şeklinde planlanmış kampus üniversiteleri, öğrenimin daha verimli ve sosyal hayatın daha canlı olduğu yerlerdir. Özellikle  büyük şehirlerde şehir içine sıkışıp kalmış üniversiteler , bu konularda temel bazı dezavantaja sahiptir.
Üniversite büyüklük demektir. Rasyonel aklın doğru kullanılmasının öğretildiği, maddenin manasının anlatıldığı, canlı yaşam sevgisinin aşılandığı, öğrenciye dünyayı kucaklayabilecek bir anlayışın aktarıldığı ve entelektüel bir kimlikle topluma dokunma maharetinin yerdir. Bu tür ortamların bulması dileğiyle... Tüm yavrularımızın tercihlerinin sağlıklı, isabetli ve hayırlı olmasını temenni ederim.
Seven, düşünen ve üreten insan için devam...
(1) Hasan Tosun, Devlet Üniversiteleri: Performans Değerlendirme, Finansman Modeli ve Yeniden Yapılanma, 2015, Ankara.