NATO’nun Türkiye’ye desteği!

İdlib Krizi üzerinden Türkiye ile Rusya arasında gerginliğin giderek arttığı bir ortamda NATO’dan Türkiye’ye destek niteliğinde açıklamalar geliyor.

NATO’nun sosyal medya hesabından “Türkiye NATO’dur, biz NATO’yuz” mesajıyla paylaşılan bir klipte Türkiye’nin NATO’ya katkıları anlatıldı.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de, on gün önce, Türkiye’nin NATO üyesi olduğunu hatırlatıp İttifakın Türkiye’ye desteğinin sürdüğünü ifade etmiş, Rusya ve Şam yönetimini İdlib’e yönelik saldırıları nedeniyle eleştirmişti.

Aynı günlerde Türkiye’ye gelen ABD’nin Suriye Özel Temsilcisi James Jeffrey, kendisine soru yönelten basın mensuplarına Türkçe olarak, aynı gün İdlib’de şehit olan askerlerimizi kastederek “şehidimiz var” ifadesini kullanmış, ardından mülakat verdiği bir televizyon kanalında “Türkiye’nin İdlib’deki meşru çıkarlarını destekliyoruz. Türk askeri İdlib’de kendini savunma hakkına sahip” sözleriyle Türkiye’ye desteğini dile getirmişti.

Yine Jeffrey’nin Türkiye’ye geldiği gün yaptığı bir açıklamada Amerikan Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “Esad rejimi ve Rusya’nın saldırıları durmalı, Türkiye’nin yanındayız” ifadelerini kullanmıştı.

Bu açıklamalardan bir hafta sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan’la yaptığı telefon görüşmesi sonrasında Amerikan Başkanı Trump, “İdlib konusunda Erdoğan ile birlikte çalıştıklarını” söylerken, söz konusu görüşmeye ilişkin Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada, “Trump’ın Erdoğan’a İdlib’de bir insani felaketi önlemek için gösterdiği çabalardan ötürü teşekkür ettiği” ifade edildi.

Diğer önemli NATO “müttefiklerimiz” Almanya ve İngiltere’den de, bu kadar üst düzeyde olmasa da Türkiye’ye destek olarak nitelendirilebilecek mesajlar geldi. Çarşamba günü BM Güvenlik Konseyi’nde İdlib Krizi konuşulurken, Almanya ve İngiltere’nin BM daimî temsilcileri, “Suriye rejiminin Türk kuvvetlerine yönelik saldırıları durdurmasını” talep ederken “gerginliğin artmasının hâlihazırda 3,5 milyon mültecinin yükünü taşıyan Türkiye’yi etkileyecek olmasından duydukları endişeyi” dile getirdiler.

Bu toplantıda da en net mesajı yine ABD’nin BM daimî temsilcisi Kelly Craft, “ABD olarak, Suriyeli mültecilere yardım konusunda en fazla yükü taşıyan NATO müttefikimiz Türkiye’nin meşru çıkarlarını destekliyoruz. Gerginliğin sorumlusunun Esad rejimi ve Rusya olduğundan hiç şüphemiz yok” ifadeleriyle verdi.

Fransa’dan ise henüz Türkiye’ye destek mahiyetli açıklama gelmezken, Cumhurbaşkanı Macron, “Esad rejiminin İdlib’de sivil halka yönelik katliamlarını şiddetle kınadığını” açıklamakla yetindi.

Türkiye, İdlib’de yaşadığı sorunda Rusya, Esad ve İran karşısında NATO’nun desteğine güvenebilir mi?

NATO’nun İdlib’de bu aktörler karşısında Türkiye’ye sözün ötesinde fiilî destek vermesi gerekir mi?

İdlib Krizi, NATO ve üyeleri için ne anlama geliyor?

Öncelikle İdlib’in NATO’nun klasik savunma alanına girmediğini ifade edelim. NATO Anlaşması’nın altıncı maddesinde, ittifak çerçevesinde söz konusu olacak savunma yükümlülüğünün hangi topraklara saldırı olduğunda devreye gireceği açık bir şekilde belirtilmiş. Buna göre İdlib’deki Türk askerlerinin saldırıya uğraması durumunda NATO’nun savunma yükümlülüğü doğmuyor. Ancak çatışmanın büyüyüp Türkiye topraklarına saldırılara varması durumunda diğer NATO üyelerinin Türkiye’ye yardım etmeleri gerekecektir.

Bunun dışında, Soğuk Savaş sonrasında kabul gören “alan dışılık” (out of area) konsepti çerçevesinde, NATO’nun klasik savunma alanının dışındaki krizlere de müdahaleleri söz konusu oldu. Bosna ve Kosova müdahaleleri, buralarda gerçekleşen ağır insan hakları ihlallerinin önlenmesi amacıyla BM Güvenlik Konseyi’nden gerekli kararlar çıkarılmadan yapıldı.

O zaman da Rusya, Güvenlik Konseyi’nde bu müdahalelere karşı çıktı ama bu karşı çıkış NATO’nun harekete geçmesini engellemedi.

Şimdi İdlib’de Kosova’dan daha büyük bir kriz var. Üstelik Bosna ve Kosova’dan farklı olarak, bu kriz bir NATO üyesi olan Türkiye’yi doğrudan etkiliyor ve Rusya ve Esad yönetimiyle karşı karşıya getiriyor.

Buna rağmen NATO şimdiye kadar harekete geçmedi. Aksine bazı NATO üyeleri, bu insani krizi çözmeye odaklanmak yerine kendi müttefikleri Türkiye’nin güvenliğini hedef alan YPG/PKK’ya destek vermeyi tercih ettiler.

Bütün bunlara rağmen, NATO gerçekten İdlib konusunda Türkiye’ye destek verir mi ve Türkiye bu konuda NATO’ya güvenebilir mi?

Bir sonraki yazının konusu olsun.