Hamaney'in ekonomik imparatorluğu

İngiliz haber ajansı Reuters, Pulitzer'lik bir araştırmacı gazetecilik örneği sergileyerek, İran'ın tartışmasız en güçlü ismi İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney'in kontrolündeki ekonomik imparatorluğun izini sürmüş. Haberde imzası olan gazeteciler, Steve Stecklow, Babak Dehghanpisheh ve Yeganeh Torbati muazzam bir işe imza atarak, akademik çalışmalar için bile referans kaynağı olacak üç serilik bir çalışmayı ortaya çıkarmışlar.

Bu serinin sonucunda Hamaney'in daha önce söylenti düzeyinde olan finansal gücü ve etkinliği somut kanıtlarla ortaya çıkıyor. Bu ekonomik güç 1989 yılında, Humeyni'nin ölümünden kısa süre önce kurduğu Setad isimli bir kurumdan geliyor.

Setad son altı sene içinde olağanüstü bir büyüme sergileyip, ekonomik alanda hemen her sektörde faal oluyor. Telekomünikasyon, petrol, sanayiden tutun doğum kontrol hapları ve devekuşu besiciliğini de içeren oldukça geniş bir alanda Setad, İran ekonomisinin temel belirleyicisi oluyor. Setad'ın tahmin edilen ekonomik değeri 95 milyar doları geçiyor. Bu rakam İran'ın toplam petrol ihracatının %40'ından fazlasına tekabül ediyor.

Tüm bu ekonomi imparatorluğunun üzerindeki sınırsız yetki ve kontrol hakkı ise bir isimde toplanıyor: Hamaney... Mütevazı hayatı ile bilinen Hamaney'in bu dev imparatorluktan kişisel menfaat sağlayıp sağlamadığı ise bilinmiyor.

Lakin kişisel menfaatin ötesinde bir güç veriyor. Hamaney'in Setad ile ekonomik serveti gösterişli yaşam tarzı nedeniyle milyonlarca İranlı tarafından nefret ikonu olan devrik Şah Rıza Pehlevi'den kat be kat fazla.

Setad'a dair başka ilginç bulgular şöyle. Setad'ın emlak varlığının büyük kısmı sıradan İranlıların mülklerinin gayrimeşru yollarla (tehdit, zor kullanımı ve yalan belgeler üzerinden) devletleştirilmesinden geliyor. Özellikle İran'da heteredoks bir dinî akım olan Baha'i vatandaşların mülkleri ellerinden alınıyor.

Diğer ilginç bir detay ise, Setad'ın ekonomik gücünün Batı tarafından uygulanan yaptırımlar ile büyümesi. İran halkının alım gücü ve hayat kalitesi bu yaptırımlar sonucu dramatik bir şekilde düşerken, Setad için tam tersi bir etkisi oluyor yaptırımların. İran ekonomisi yaptırımlarla boğuşurken, Hamaney kendi siyasi faaliyetlerini maddi anlamda karşılayan Setad'ın büyümesini sağlıyor. Bu büyüme hukukun ve kanunun hoyratça eğilip bükülmesi sayesinde gerçekleşiyor. Din, devlet ve ekonomi Setad için çalışıyor. Setad sayesinde Hamaney, siyasi ve dinî meşruiyetine ek bir güç alanı oluşturuyor ve tek adamlığını pekiştiriyor.

Orta Doğu'nun belki de en gizemli ve güçlü lideri Hamaney'in iktidarının bu boyutu ilk defa net bir şekilde belgelendi. Şah Pehlevi'nin halkının parasını kendi lüks hayatı için çaldığı söylemini kurucu ideolojisi yapan bir 'devrimci' açısından açıklanması güç ifşaatlar bunlar...