Türkiye ile İsrail arasındaki ticaret ne durumda?

Ülkemiz ile İsrail arasında ticaret, İsrail’in Gazze saldırıları sonrası önemli ölçüde azalmıştır. Bazılarının dediği gibi artmamıştır. İsrail’in saldırılarının başladığı 7 Ekim 2023 tarihi ile 20 Mart 2024 tarihleri arasında İsrail'le toplam ticaret hacmi yaklaşık %33 azalmıştır. Ülkemizin İsrail’e ihracatı %30 küçülmüş, İsrail’den ithalatı ise %43,4 azalış kaydetmiştir.

 

Ülkemizden mevcut ticareti, devlet şirketleri tarafından değil, aralarında uluslararası firmaların da bulunduğu şirketler gerçekleştirmektedir. İsrail’e yönelik olarak transit ticarete konu ürünlerde ülkemiz limanlarına uğrayan gemilerin sonraki destinasyonları da bu çerçevededir. İsrail’e yönelik olarak hâlihazırda gerek uluslararası düzeyde gerekse de ülkeler düzeyinde alınmış bir ambargo kararı bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu konuyu istismar etmek ülkemize yönelik bir haksızlıktır.

 

Ülkemizden Filistin’e yönelik gönderilen mallar, Filistin’in kendine ait gümrüklerinin olmaması nedeniyle İsrail üzerinden ve İsrail gümrükleri aracılığıyla Filistin’e geçiş yapmaktadır. Filistin’e gelecek mallarda varış noktası olarak İsrail’in gösterilmesi yahut “via Israel” ibaresinin bulunması zorunludur. Yine İsrail tarafından Oslo Anlaşmaları gösterilerek, 3'üncü ülkelerin Filistin ile doğrudan kurduğu yasal ilişkiler de İsrail tarafından tanınmamaktadır.

 

Filistin’e ağırlıklı olarak deniz yoluyla gönderilen ihracatımız (% 96,5) İsrail’in Hayfa ve Aştot limanları üzerinden İsrail’e girmekte ve Hayfa limanına gelen mallar Filistin/Batı Şeria’ya gönderilmektedir. Filistin’e giden Türk mallarının bir kısmı doğrudan Batı Şeria yahut Gazze’de kurulu şirketlere İsrail üzerinden yapılmaktadır. Yine bu bölgelerde bulunan bazı büyük tüccar ve iş adamları, İsrail’de İsrail mevzuatına uygun bir şirket kurarak yahut bir İsrailli acente üzerinden malları millîleştirmektedir. Millîleştirilen mallar iç ticaret gibi görünerek İsrail üzerinden Filistin’e geçirilmektedir.   

 

İsrail vatandaşı olan Filistinliler, Türkiye’den aldıkları malların bir bölümünü İsrail içinde tüketirken diğer bölümünü de Batı Şeria ve Gazze’ye satmaktadır... Yukarıdaki sebeplerden ötürü, ulusal istatistiklere yansıyan verilerde Filistin’e yapılan ticaretin hemen tamamı İsrail olarak görünmektedir.

 

Öte yandan, malumları olduğu üzere Gazze’den Mısır’a açılan Refah Kapısı ancak, İsrail ve Mısır'ın mutabakatı sağlandığı takdirde açılabilmektedir ve özellikle savaş döneminde insani yardımların geçişinde dahi sorunlar yaşanmıştır. İsrail tarafınca Refah Kapısından ticari işlemlere asla müsaade edilmemektedir.

 

Filistinli tüccarlar da ticaretin İsrail üzerinden gerçekleşmesini çeşitli sebeplerle tercih etmektedir. Ürdün King Hussain Köprüsü ve İsrail tarafında Allenby geçişi, hem artan lojistik maliyeti (Türkiye-İsrail-Filistin yerine Türkiye-Ürdün-İsrail-Filistin) ve köprünün bir gidiş ve bir geliş şeridinden oluşan kapasite yetersizliği, İsrail’in siyasi ve güvenlik sebepleriyle köprüden mal ve insan geçişini sınırlaması, İsrail’in güvenlik sebebiyle malları sınırda bekletmesi ve Ürdün gümrükleri/bürokrasisinin yavaş işlemesi nedeniyle tercih edilmemektedir. İsrail’in komşu ülkelerden yalnız Mısır ve Ürdün tarafından tanındığı düşünüldüğünde, alternatif oluşturma imkânı sınırlıdır. 

 

Maalesef hangi şartlarda olursa olsun, şu andaki durumda, hangi usulle ya da alternatif rota ile yapılsın Filistin ile ticaret mutlaka İsrail üzerinden gerçekleşmek zorundadır.

 

Şu ana kadar Türkiye Gazze'ye ulaştırılmak üzere el-Adil’e 7.400 ton insani yardım gönderdi. Ambulanslar, ilaç ve tıbbi malzemeler ile sahra hastanesi ekipmanlarından, jeneratörler ve taşınabilir güç kaynakları, seyyar aşevleri ve barınma malzemelerine kadar geniş bir skalada yardımlarını sürdürüyor...

 

Türkiye ile İsrail arasındaki gerçek bilgiler bunlardır.