Asgari ücrete temmuz güncellemesi

En son 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren net asgari ücret 17 bin 2 TL olarak uygulamaktadır. Aradan henüz 4 ay kadar zaman geçmesine rağmen yüksek enflasyon karşısında şimdiden %18,72 oranında eridi.

 

Hâl böyle iken alım gücü gerileyen başta 8 milyona yakın asgari ücretli ile asgari ücrete yakın ücretle geçinmek zorunda kalan diğer ücretlilerle birlikte %50’yi aşkın işçi temmuz ayında asgari ücrette oluşan erimenin telafi edilip edilmeyeceğini merak etmeye başladı.

 

Bu minvalde çok sayıda okurumuz önümüzdeki temmuz ayında asgari ücretin zamlanıp zamlanmayacağı hususunda meraklarını gazetemize ve sosyal medya hesaplarımıza iletti. Okurlarımızın merak ve beklentilerini asgari ücretin tarihsel serüveni ve istatistikler muvacehesinde cevaplamaya çalışacağız…

88 YILLIK GELENEK

Sosyal ve iktisadi açıdan büyük bir ehemmiyete haiz olan asgari ücret, 1936 tarihli ilk İş Kanunumuzda öngörülmüştü. Ancak fiilî uygulaması 1950’li yılların başında mahallî komisyonlar tarafından belirlenmeye başlanmıştır. 1960’lı yılların sonlarına doğru mahallî komisyonlar yerini merkezî komisyona bırakmıştır. 1971 tarihli 1475 sayılı İş Kanununda da merkezî komisyon olarak “Asgarî Ücret Tespit Komisyonu” uygulaması kabul edilmiştir. Belirtilen merkezî komisyon uygulaması hâlen devam etmektedir. Asgari ücret sanayi ve hizmetler kesimi ile tarım ve orman kesimi işçileri için daha önce “Asgari Ücret Tespit Komisyonu” tarafından ayrı ayrı olarak belirlenmekte iken 1.08.1989 tarihinden bu yana her iki kesim için tek rakam olarak belirlenmektedir. Diğer yandan 16 yaşını dolduranlar ile doldurmayanlar için ayrı ayrı belirlenirken 2014 yılından itibaren bu ayrım da kaldırılmıştır.

 

88 yıllık bir gelenek hâline gelen bu ücretin uygulaması, iş sözleşmesi ile çalışan ve 4857 sayılı İş Kanununun kapsamında olan veya olmayan, her türlü işçinin çalıştığı bütün iş kollarını kapsamaktadır.

İHTİYACA GÖRE YIL İÇİNDE GÜNCELLEME

Asgari ücrette oluşan erimeye binaen muhalefet parti milletvekilleri tarafından çok sayıda kanun teklifi TBMM’ye intikal ettirilmiştir. Bu tekliflere bakıldığında asgari ücretin yıl bazında kiminde 4 kez, kiminde 3, kiminde ise 2 kez belirlenip zamlanması öngörülmektedir.

 

Peki bu teklifler yasaya aykırı mı? Diye sualler akla gelmektedir. Bu sualin cevabı geçmiş dönem uygulamalarında bulunmaktadır.

 

Son 23 yıllık dönemlere bakıldığında yüksek enflasyona bağlı olarak 2000-2002 yılları arasında her yıl 4 kez belirlenip zamlandığı, 2003 yılında 3 kez, 2004 yılı ve müteakip yıllarda 2015 yılına kadar her yıl 2 kez belirlenip zamlandığı görülmektedir.

 

2016 yılından 2022 yılına kadar olan dönemde ise enflasyonun önceki dönemlere göre nispeten daha düşük olması dolayısıyla her yıl sadece bir kez aralık ayında belirlenip güncellenmiştir. 2022 yılı ile birlikte yeniden karşımıza çıkan yüksek enflasyonun oluşturduğu tahribata binaen yılda iki kez belirlenmeye başlanmıştır.

TEMMUZDA GÜNCELLEME OLACAK MI?

Hükûmet yetkilileri tarafından asgari ücretin yıl içinde ikinci kez güncellenmeyeceği defalarca kamuoyuna duyurulmuştur. Buna rağmen asgari ücrette şimdiden oluşan %18,72 oranındaki erimenin mayıs ve haziran enflasyonu beklenti anketleri de göz önünde bulundurulduğunda ilk 6 ayda %25’i aşacağı kuvvetle muhtemel hâle gelmiştir.

 

TÜRK-İŞ’in araştırmasına göre 2024 Nisan ayı itibarıyla açlık sınırı 17.725 TL olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla cari asgari ücret daha şimdiden açlık sınırının 723 TL altında kalmıştır. Geriye kalan 8 aylık dönemde bu rakamın çok altında kalacağı aşikâr.

 

Diğer yandan son yıllarda gittikçe bozulan gelir dağılımına bağlı olarak çalışanlar ve emekliler aleyhine ortaya çıkan yüksek gelir eşitsizlikleri ve fakirleşme de dikkate alındığında asgari ücretin mutlaka giderilmesinin elzem olduğu ortaya çıkmaktadır. Nitekim geçtiğimiz günlerde toplanan Çalışma Meclisinde Hak-İş Başkanı Mahmut Arslan’ın bu toplantılarda özellikle emekçiler aleyhine gittikçe bozulan gelir dağılımı ve yoksullaşma ile asgari ücretin belirlenme şekline ilişkin sözleri damgasını vurmuştur. Sayın Arslan’ın gerçek durumu ortaya koyması son derece hayati ehemmiyet arz etmektedir. Asgari ücretin artık ortalama ücret hâline geldiği izahtan varestedir. Bu minvalde tüm emekçileri yakından ilgilendiren Asgari Ücret Tespit Komisyonunun yapısı incelendiğinde emekçilerin zayıf şekilde temsil edildiği ve fazla bir etkinliğinin olmadığı her yıl yapılan toplantılarda açıkça ortaya çıkmaktadır. Zira hükûmet işveren temsilcileri ile birlikte oy çokluğu ile asgari ücreti belirleyebilmektedir. Bu nedenle tüm işçi konfederasyon temsilcilerinin de komisyonda temsil edilmesi ve komisyonun karar alma şeklinin değiştirilmesi gerekmektedir.

 

Yasa gereği asgari ücretin işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek miktarda olması gerekmektedir. Bu bağlamda açlık sınırının bile altında kalan asgari ücret, mevcut yasal düzenlemeye de aykırıdır.

 

Netice itibarıyla asgari ücretin temmuz ayında gerçekleşmesi kuvvetle muhtemel olan %25 oranında güncellenmesi her yönden zaruridir. Aksi takdirde ilk 6 ayda %25’lik kayıpla hâlen 17 bin TL olan asgari ücrette fiilen oluşacak 4.250 TL’lik kayıpla tüm sene boyunca emekçilerin rahat nefes almaları mümkün olmayacaktır.