Büyük Nutuk nedir?

Bu yıl, Atatürk'ün Büyük Nutku'nun, CHP'nin 15-20 Ekim 1927 gününde toplanan 2. Kurultayında okumasının 81. yıldönümünü kutluyoruz. Büyük Nutkun 50. yılı dolayısı ile Türk Tarih Kurumu ile İstanbul Üniversitesi Atatürk Devrimleri Araştırma Enstitüsünce ortaklaşa düzenlenen ve 17-19 Ekim 1977 günlerinde Ankara'da Türk Tarih Kurumu salonunda yapılan üç günlük seminerin tutanakları' Atatürk'ün Büyük Söylevi'nin 50. Yılı Semineri-Bildiriler ve tartışmalar başlığı altında 1980 yılında Türk Tarih Kurumu yayınları arasında yayınlanmış bulunmaktadır. Benim de 'Nutuk'ta İç ve Politika" başlıklı bir bildiri ile katıldığım bu seminerin açış konuşmasını yapan devrin Türk Devrim Kurumu Başkanı Merhum Ord. Prof. Enver Ziya Karal'ın vurguladığı gibi Atatürk'ün öteki söylevlerinden ayırt edilmek için 'Büyük Nutuk olarak adlandırılan bu nutkun büyüklüğü birincisi söyleniş süreci, ikincisi kapsamı, üçüncüsü de önemi ve etkisi bakımından olmak üzere üç noktada toplanmaktadır. Gerçekten Atatürk, 15-20 Ekim 1927 günlerinde TBMM toplantı salonuna öğleden önce ve öğleden sonra olmak üzere altı gün süre ile her gün iki toplantıda konuşmuş ve Nutuk'un tamamı 36 saat 31 dakikada okunmuştur. Aynı seminerde İsmail Arar'ın sunduğu ve 'Büyük Nutuk'un Kapsamı, Niteliği, Amacı' başlıklı etraflı ve değerli bildirisinde saptandığı üzere, Büyük Nutuk'un olaylar bakımından kapsamı 19 Mayıs 1919-20 Ekim 1927 Dönemi içinde geçmiş olaylardır. Nitekim, Atatürk de 'Dokuz senelik ef'al ve icraatımız' demek sureti ile bunu teyit etmektedir. Ne var ki, Atatürk 1919'dan öncesi olaylara değinirken, bunları 'Tarih Felsefesi' diyebileceğimiz bir görüşle anlatmaktadır. Nutuk'ta olaylar, 19 Mayıs 1919'dan başlayarak ve genellikle kronolojik bir sıra içinde, fakat diğer kitaplarda olduğu gibi bölümlere, alt bölümlere ayrılmadan, ardı ardına sürekli bir akış içinde anlatılmaktadır. 1934 yılında yeni Türk harfleri ile yapılan baskılarında ise kenar başlıkları konulmuştur. O tarihte Atatürk'ün hayatta olduğu hatırlanırsa kenar başlıklar için onayının alındığı düşünülebilir. Nutuk'ta kullanılan belgelerin bir kısmı metin içinde verilmiş, büyük bir kısmı da 'Vesikalar'ı oluşturan cilde alınmıştır. Bu cildin ilk bölümünde 226 belge, ikinci bölümünde ise, sıra numarası verilmeksizin Trakya Teşkilatına ait belgeler yer almaktadır. Nutukun okunduğu CHP Kongresi'nin ilk oturumunda hazır bulunan ABD'nin ilk Ankara Büyükelçisi Joseph C. Grew hatıralarında 'İnce, fakat çok müzikal bir sesi var. İyi okuyor. Vesikalara sıra geldiğinde bunları, Millet Meclisi Başbkanlık Divan Katibi Ruşen Eşref Bey'e verip okutuyordu' diye yazmaktadır. Nutuk, Atatürk'ün bir nevi siyasi vasiyetnamesi olan 'Gençliğe Hitabı' ile sona eriyor. Kongreyi izleyenlerinden M Asım (Us) ve Yusuf Akçura yazılarında 'Atatürk'ün Gençliğe hitabını okurken, kürsüde heyecanına hakim olamayarak, sesinin titrediğini gözlerinden yaşlar aktığını söylemektedirler.