Yıllık izin hakkı ve kullanılması

4857 sayılı İş Kanununa göre, işçilerin iş yerinde çalışmaya başlamaları üzerinden en az bir yıllık süre geçmişse diğer bir ifade ile işçinin iş yerindeki kıdemi bir yılı bulmuşsa yıllık ücretli izin almaya hak kazanmıştır. Her çalışma yılına ait izin, gelecek yıl içinde kullanılır. Yıllık ücretli izin sadece İş Kanunu kapsamındaki işçilere verilmemiştir. Aynı şekilde ev hizmetleri gibi İş Kanunu kapsamı dışında tutulan hizmet akdiyle çalışanların da ücretsiz izin hakkı bulunmaktadır.

Yıllık ücretli izin hakkı ile işçinin yılda belirli bir süre ücreti kesilmeksizin dinlenebilmesi sağlanmıştır. Bu düzenleme gereği izin kullanan işçinin izin süresi içinde başka bir iş yerinde çalışması yasaklanmıştır. Aksi halde izin döneminde işçiye ödenen ücret işveren tarafından geri istenecektir. İş Kanunundaki izin hükümleri emredici nitelikte olduğundan işçinin izin hakkından vazgeçmesi de söz konusu olamaz.

İş Kanunu hükümlerine göre yıllık ücretli izin süreleri şu şekilde belirlenmiştir.

-Kıdemi bir yıldan beş yıla kadar olanlara yılda 14 gün

-Beş yıldan fazla ve 15 yıldan az olanlara 20 gün

-Kıdemi 15 yıldan fazla olanlara 26 gün yıllık izin verilecektir. Bu süreler asgari olup yıllık izin sürelerinin iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile artırılması mümkündür. Ayrıca, 18 yaşından küçük işçilerle 50 ve daha üst yaşta olan işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.

İş Kanunu dışında kalan dolayısıyla haklarında Türk Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanacağı yerlerde işveren, en az bir yıl çalışmış olan işçisine yılda en az iki hafta ve onsekiz yaşından küçük işçiler ile elli yaşından büyük işçilere de en az üç hafta ücretli yıllık izin vermekle yükümlüdür. Örneğin; ev hizmetlerinde çalışan kadının 50 yaş ve üzerinde olduğunu varsaydığımızda 3 hafta izin hakkının olduğunu söyleyebiliriz.

Yıllık ücretli izinler kural olarak bölünmeden bir defada kullanılmalıdır. Ancak işçinin talebi işverenin de uygun görmesiyle izin her bir bölümü 10 günden az olmamak üzere üçe bölünebilir. İşçi iznini iş yerinin bulunduğu yer dışında geçirecekse, talebi ve bunu belgelemesi şartıyla dört güne kadar ücretsiz yol iznine hak kazanacaktır. Yol izninde işveren işçiye ücret ödemeyecektir.

Yıllık izin ücreti izne çıkmadan önce hesaplanarak peşin olarak ödenmeli veya işçiye izin ücreti mukabili avans verilmelidir. Yıllık izin sürelerine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri de ödenmelidir. İşçilerin uygulamada yıllık izinlerini kullanmadığı veya işverenin işçiye yıllık izin kullandırmadığı görülmektedir. Bu uygulama İş Kanununa aykırıdır ve tespiti halinde işverene idari para cezası uygulanmasını gerektirmektedir.