Kelâm Âlimi İbrâhim Lâkânî

İman, belli olan altı esasa inanmaktır. Bu altı esas azalıp çoğalmaz. İmanın artması, parlaklığının, nurunun, kuvvetinin artmasıdır.
İbrâhim Lâkânî hazretleri kelâm âlimi ve büyük velî olup, 1041 [m. 1632] senesinde vefât etmiştir. İlm-i kelâmda yazdığı (Cevhere-tüt-tevhîd) kitabı meşhurdur. Bu kitabında buyuruyor ki:
Bazı muteber kitaplarda iman artar diye yazıyor. İman artar mı? Buna cevap olarak deriz ki: Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Onlara [iman edenlere], [Düşmanlarınız] "Size karşı bir ordu topladı, onlardan korkun" dediler. Bu, onların imanını artırdı ve "Allah bize yeter. O ne güzel vekildir" dediler.) [Al-i İmran 173]
(Müminler, Allah anılınca kalbleri ürperen, âyetler okununca, imanları artan ve yalnız Rablerine dayanıp güvenen kimselerdir.) [Enfal 2]
(Bir sûre inince onlardan [Münafıklardan] bir kısmı, [alay ederek] "Bu sûre hanginizin imanını artırdı?" derler. İman edenlerin ise,[her inen sûre] imanlarını artırır.) [Tevbe 124]
(O [Allah] imanlarını bir kat daha arttırsınlar diye müminlerin kalblerine güven verdi.) [Fetih 4]
(Cehennemin görevlilerini yalnız meleklerden kıldık. Meleklerin sayısını [19 olarak] bildirmekle de, inkârcılar için bir fitne [imtihan] yaptık. Böylece inananların imanlarının artmasını sağladık. İnkârcılar "Allah bu misalle ne demek istiyor ki" derler. İşte Allah, böylece, dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola eriştirir.) [Müddessir 31]
Bu âyetlerde imanın arttığı bildiriliyor. İman, belli olan altı esasa inanmaktır. Bu altı esas azalıp çoğalmaz. Âlimler, imanın artması, parlaklığının, nurunun, kuvvetinin artmasıdır diye açıklıyorlar. Bir hadis-i şerifte, (Ebu Bekr-i Sıddık'ın imanı, bu ümmetin hepsinin imanlarının toplamından daha ağırdır) buyuruldu. Bu da, imanın nuru, parlaklığı bakımındandır. Fazlalık, asılda, özde değil, sıfatlardadır. Nitekim, Peygamberler de, herkes gibi insandır. İnsanlık bakımından, arada fark yoktur. Fark, kâmil, üstün sıfatlardan ileri gelmektedir. Üstün sıfatları olmayan, sanki olanlardan ayrıdır. Bununla beraber, insan olmakta hepsi birdir. Aralarında azlık, çokluk yoktur. İnsanlık, azalır, çoğalır denilemez. İmanın doğrusu, kalbin tasdiki, yani inanmasıdır. Zan ve şüpheye, iman denmez.