BEDİRHAN'IN GÜNLÜĞÜ

Celadet Bedirhan...

1893'te İstanbul'da doğmuş. Birinci Dünya Savaşı sırasında Kafkas Cephesi'nde bulunmuş. Osmanlı'nın dağılmasından sonra Kürt aşiretlerinin birliğini sağlamak için çalışmış. 1922'de Türkiye'yi terk etmeye mecbur kalmış, kardeşi ile birlikte Almanya'ya gitmiş. 925'te Kahire'ye geçmiş.. Sonra Suriye'ye yerleşmiş.. 1951'de Şam'da ölmüş.

Türkiye'den ayrıldığı 1922 tarihinden Mısır'a geçtiği 1925 tarihleri arasında günlük tutmuş.

Her gün için kısa notlar almış. Bu notları ölümünden sonra 1995'te Stockholm'de basılmış.

İkinci baskısı Türkiye'de yapılmış. (1997)

78 sayfalık kitapçık.

Bugün size kitapçıktan kısa notlar aktaracağım.

Şaşırtıcı tarafı o tarihte bile -bile derken savaş yılları- bir emekli hâkim maaşının üçte biri ile iki oğlu Almanya'da hayatını devam ettirebiliyor.

* Münih, 5 Mayıs 1923

...Hemen hemen biricik ümit olan babamın maaşı da kesildi. Ulusal hükûmet yabancı ülkelerde bulunanların emekli maaşlarının kesilmesi hakkında bir kanun çıkarmış.

* Cumartesi 14 Temmuz 1923

Param hemen hemen büsbütün bitti. Bu ayın sonunda ev sahibesinin parasını nasıl ödeyeceğimi bilmiyorum.

(...) Münih fena hâlde pahalılaştı. Bir dolar 190.000 mark ediyor. Münih yavaş yavaş Viyana oluyor. Oldu da. Alfred Palako'dan almış olduğumuz 300.000 markı da ödeyemedik. Esasen bu kişiye bu defa aynen mark geri vermek olamaz. Çünkü o tarihte bu miktar 3 İngiliz lirası iken bugün ancak 1 lira demektir.

* 25 Temmuz 1923

Münih birdenbire para farkı bakımından pek feci şekilde ucuzladı. Dolar 620.000 marka çıktı... Fakat Almanya ekonomisinin bu kadar acıklı bir düşüşüne şahit olmak bana acı veriyor.

* 3 Ağustos 1923

Bu gece sürekli olarak büyük servetler bulmuş gibi anlamsız düşlerle uyandım. Bir daha da uyuyamadım. 4'te bisikletle gezmeye çıktım, 8'de eve döndüm. 

Bir dolar 1.400.000 markı buldu. Durum hem genel olarak hem de özel olarak çok kötü.

(Hıza bakar mısınız: 14 Temmuz’da bir dolar 190.000 mark, 25 Temmuz’da 620.000 mark, 3 Ağustos'ta 1.400.000 mark. 20 günde değeri 7.5 kat düşmüş. Bugün bizim için bir doların 28 lira olması gibi. Ortalama emekli maaşının 55 dolar olması gibi)

* Cuma, 17 Ağustos 1923

Son günlerde dolar 6.000.000 marka kadar çıktı. Durum büyük bir altüst içinde. Wilhelm Cuno kabinesi düştü. Bu inkılap doları 2 milyona kadar indirdi ise de bugün tekrar 4 milyonu buldu. Hükûmetin her türlü tedbirine rağmen hayat pahalılığı müthiş. 

...

Özellikle son günlerde İstanbul'dan aldığım mektuplar beni harap ediyor. Ruhen o kadar perişanım ki tasavvur edilemez.

Geçen gün babam şöyle bir beyit yazmış:

* 19 Ağustos 1923

Özellikle sigarasızlıktan çektiğim sıkıntı pek acı verici. Bugün yalnız bir tek sigara içtim. Gıdam hemen hemen patatesle sınırlanmış gibi. Fakat o mübarek de pahalılaştı. Pfunda (500 gr.) 60.000 mark.

Notlar 25 Mayıs 1925'te vapurunun İskenderiye limanına varmasıyla son buluyor.