19 MAYIS GERÇEĞİ (3.Bölüm) “Samsun’a İngiliz Vizesi”

Yazımıza, “Derin Tarih” yayınlarının “Mustafa Kemal Samsun’a Nasıl Gönderildi” kitabından (Mustafa Armağan) aktararak devam ediyoruz... 

Önce 1991 yılında Kazım Karabekir Paşa’nın damadı Prof. Dr. Faruk Özerengin tarafından Vehbi Vakkasoğlu’na “bir dost” rumuzuyla gönderilerek ilk kez gün yüzüne çıkarılan İngiliz vizesi görülmesi gereken en önemli tarihî belgelerden biridir.

Vize belgesinin üzerinde “Bureau İnteraillie de Controle Des Passeports, British Section Goot Por Passage to Samsoun Constantinople 16.5.(19) 19” diye yazılı. İngiliz işgal komutanlığının Samsun’a gitmesinin uygun olduğuna dair bir “pasaport” bu. Tarih 16 Mayıs 1919… Yani Mustafa Kemal Paşa İstanbul’dan ayrıldığı gün verilmiş resmî belge bu.

Burada zikredeceğimiz diğer belge, Harbiye Nezareti antetli kâğıda yazımış bir “İrade-i Seniyye”, yani Padişah İradesi, Kararı. Bu tarihî belgenin sol üst kısmında ise “Mehmed Vahidüddin” imzası açıkça yazılıdır. Bu belgenin metni aynen şöyle: “Mülga Yıldırım Grubu Kumandanı Mirliva Mustafa Kemal Paşa Dokuzuncu Ordu Kıtatı Müfettişliğine tayin edilmiştir. İş bu irade-i Seniyye’nin icrasına Harbiye Nazırı memurdur.

İmzalar: 

Sadrazam Damat Ferit, Harbiye Nazırı Şakir.” 

Altında Sadrazamın Harbiye Nazırının, üstünde Padişahın imzalarının bulunduğu bu belgeyi İngiliz vizeleriyle birlikte okuduğunuzda Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’dan kaçmak gibi bir vaziyetinin asla söz konusu olmadığını, bütün işlemlerin prosedüre uygun gerçekleştiği ayan beyan ortaya çıkıyor. (Bir sonraki belge incelendiğinde ise böyle bir niyetinin de olmadığı açıklığa kavuşuyor.)

Buna bir de yanında verilmek istenen “gambot” meselesini eklemekte yarar var. Genelkurmay 2. Başkanı Kazım (İnanç) Paşa Bahriye Nezareti’ne yazdığı 30 Nisan 1919 tarihli yazıda (ki irade-i seniyeye ile aynı gündür) Mustafa Kemal’in tayinini teyid ettikten sonra şu ilginç hususa dikkat çekiyor:

“Bahr-i Siyah (Karadeniz) sahil tarassudatındaki (gözetiminde) istihdam edilmek üzere müşarünileyhin (Mustafa Kemal’in) maiyetine İKİ GAMBOT İLE ÜÇ MOTORBOT’un sür’at-i ihzarını (süratle hazırlanmasını) rica ederim. 

İmza: Basri-Kazım”

Daha sonra bu gambotlar ve motorbotların Paşa’ya tahsisinin imkânsız olduğuna dair de yazışmalar görülmekle birlikte mühim olan, resmî yazışmalarda Bandırma Vapuruna eşlik edecek ve Mustafa Kemal Samsun’a gidene kadar sahilleri gözetleyecek küçük gemilerin de onun sağ salim ulaşması maksadıyla yanı sıra gönderilmek istenmesidir. Böylece İstanbul’dan kaçarak gitmesi bir yana sağ salim gitmesi için devletin seferber olunduğunu da belgesiyle görmüş oluyoruz…