AK Parti 19 yaşında
13 Ağustos 2020 02:00
Yarın AK Parti’nin kuruluşunun 19. seneidevriyesi.
AK Parti, 14 Ağustos 2001 yılında kuruldu. Kurulmasının hemen ardından 3 Kasım 2002 yılında iktidara geldi. Kesintisiz 17 yıldır iktidarda. 2023 seçimlerinde bu rakam 21 olacak. 15 seçimi arka arkaya ve çok yüksek oy oranları ile kazanabilmiş bir parti. Beş dönemdir iktidarını sürdüren bir partinin kendisinden sonra gelen ikinci parti ile arasındaki oy oranını sürekli koruması demokratik sistemler açısından istisnai bir duruma tekabül eder.
Bu bağlamda cevabı aranması gereken esas soru şudur: Türkiye’nin tüm demokrasi tarihini de dikkate aldığımızda, AK Parti’nin bu kadar uzun süre başarısını sürdürmesinin sebepleri nelerdir?
Siyasi partiler literatüründe “hâkim parti” kavramsallaştırması üzerinden AK Parti gibi çok uzun süre iktidarını devam ettiren partilerle ilgili bazı ortak noktalar tespit edilmiştir.
Demokratik ülkelerde AK Parti gibi çok uzun süre iktidarını devam ettiren partiler vardır. Ancak sayıları sınırlıdır. Örneğin, İsveç’te Sosyal Demokrat Parti, Japonya’da Liberal Parti, Meksika’da Kurumsal Devrimci Parti, Hindistan’da Kongre Partisi ve Malezya’da Ulusal Birlik Organizasyonu gibi partiler çok uzun süre seçimleri kazanarak iktidarlarını sürdürmüşlerdir.
Ancak bu partilerin birçoğu, AK Parti’den farklı olarak, farklı siyasi oluşumlarla, ittifaklarla ve sendikal örgütlenmelerin desteklediği birliklerle yollarına devam etmişlerdir. Yani partilerin çatısı altında farklı kurumsal yapılar yer almaktadır.
Hâkim partileri tanımlayan kriterlerin birçoğu AK Parti için de geçerlidir. Bu kriterleri sıraladığımızda, aslında önceki satırlarda sorduğumuz sorunun cevabını da bulmuş oluruz.
AK Parti’nin toplumun geniş kesimlerinde devam eden bir desteğe sahip olmasının en önemli ve başta gelen nedeni, Tayyip Erdoğan gibi karizmatik bir lidere sahip olmasıdır. Karizmatik liderler, kendi siyasi duruş ve kişisel özelliklerinin yanında, devlet ve toplumlarını kriz ve müdahale gibi dış etkenlere karşı da verdikleri mücadele ile öne çıkarlar. Örneğin, Hindistan’da Kongre Partisinin çok uzun süre iktidarını devam ettirmesi, Gandi ve Nehru’nun bu partinin destekçileri ile birlikte İngiliz sömürgeciliğine karşı verdikleri mücadele ile doğrudan ilgilidir.
AK Parti’nin uzun dönemli iktidarını sürdürmesinde:
- Sosyal ve ekonomik politikalarda, dönem dönem sorun yaşamasına rağmen, başarısını devam ettirmesi, b) rakiplerine göre alternatif politikalar geliştirmede daha başarılı olması, c) kamu kaynaklarını belirli çıkar gruplarının hizmetine değil, toplumun geniş kesimlerinin faydalanabileceği altyapı ve üstyapılara harcaması, d) uluslararası siyaseti etkileyen bir dış politika tercihinde bulunması, e) muhalefet partilerini de dönüşüme zorlayacak şekilde, siyasetin değişim dinamiklerini belirleyerek yönetebilmesi, f) farklı çıkar gruplarını uzlaştırarak zamanın ruhuna göre seçmeni ikna edecek şekilde siyasetini sahici bir biçimde güncelleyebilmesi, g) siyasetinin değişim yönünü belirlerken kimlik ve siyasi duruş olarak öncelediği ana damar sosyolojinin beklentilerini ve taleplerini ihmal etmemesi, h) kendi içinde elit değişimi ve dönüşümünü, muhalefet partileri ile karşılaştırıldığında, daha iyi yönetebilmesi gibi değişkenler etkili olmuştur.
AK Parti ilk iktidara geldiğinde, AK Parti karşıtı çevreler partinin “bir dönemlik” iktidar ömrünü bile tamamlayamayacağını iddia ediyorlardı. Hatta AK Parti’nin, Genç Parti etkisinden dolayı, kazara iktidara geldiğini söyleyenler de azımsanamayacak bir yekûnu oluşturuyordu.
Bir siyasal sistemde bu kadar uzun dönem iktidarda kalan partilerin desteğini sürekli devam ettirmesi kuşkusuz zorluklar içerir. Muhalefet partilerinin ise motivasyonlarını koruyarak kaybetme ihtimalleri yüksek olan bir seçime hazırlanmaları ise iki kat daha zordur.
Muhalefetin bugünlerde AK Parti’nin 2023’te “son seçimi” olacağını söylemeleri, taban motivasyonlarını korumaya yönelik olduğunun bilinmesi gerekir. Geriye doğru bir internet taraması yapıldığında benzer cümlelerin 17 yıldır tekrar edildiğini kolayca görmek mümkündür.
Son söz; demokratik bir sistemde bu kadar uzun süre ve aynı liderle seçim başarısını yakalamak ve toplumun çok farklı kesimlerinden oy alabilmeyi sürdürmek, siyaset bilimi ve siyasi partiler literatürü açısından özel bir ilgi ile analiz edilmeyi zorunlu kılar.