Fahir İz gitti!
Hani, öteden beri aymazlığımıza dair yazıyorum ya... Siz bazen kızıyorsunuz bu yazılar için ve çoğunda, "çok şahsî" buluyorsunuz... Belki de gereksiz... Ama olsun ben doğru bildiklerimi, tanıdıklarımı ve öğrendiklerimi söylemeye devam edeceğim... *** Geçen hafta içinde (5 Temmuz 2004), Türk fikir ve edebiyat tarihi çok büyük bir kayıp verdi; Prof.Dr. Fahir İz vefat etti. Ülkemiz kadar, yurt dışındaki çalışmaları ile de göğsümüzü kabartan, yüzlerce öğrencinin yetişmesine vesile olan "hocaların hocası" İz, Türk dili ve edebiyatının son yıllarda yetiştirdiği en değerli araştırmacılardan biri olarak tanınıyordu. 1950'li yıllardan sonra Türk edebiyatını gerçek değerleri hükmünde ele alıp inceleyen, kütüphane çapta eserler ortaya koyan; meselâ Nihad Sami Banarlı, Necmettin Hacıeminoğlu, Fuad Köprülü, Mehmed Kaplan vb. kadar izlenmesi gereken Prof.Dr. Fahir İz'in "Eski Türk Edebiyatında Nazım" ile "Eski Türk Edebiyatında Nesir" isimli iki eseri hâlâ ana kaynak olarak bütün dünyada okutuluyor. Ayrıca "Pabuççu Ahmed'in Garip Maceraları" (sadeleştirme), "Saltukname" ve "Kısa Türk Öyküleri Antolojisi" isimli eserleri de, bugüne kadar üniversitelerde ders kitabı olarak okutuldu, anlatıldı, övüldü; ancak bu eserlerin müellifi, küçücük puntolarla yazıldı, yine küçücük haberlerle çıkıp gitti hayatımızdan. *** Türkoloji bilimi ve Türk edebiyatı tarihi konusunda dünyanın önde gelen bilim adamlarından olan Prof. İz, 1911 yılında İstanbul'da 'ilmiye' sınıfına mensup bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. İtalyan Okulu ile Galasaray Lisesi'nde okuduktan sonra 1934'te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne girdi. Öğrencilik yıllarında Fuad Köprülü ile Reşid Rahmeti Arat gibi, dünyada Türkoloji'nin kurucularından sayılan büyük bilim adamlarının asistanlığını yaptı. Türkçe'nin en önemli eserlerinden "Kutadgu Bilig"in yayın çalışmalarına katıldı. Almanya'da Tubingen, ABD'de Columbia ve Şikago, Kanada'da Toronto ve Montreal üniversitelerinde profesörlük yaptı. Bir ara İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Müdürlüğü ve RCD Teşkilatı'nın Kültür İşleri Başkanı da olan Prof. Fahir İz, 1971'de emekliye ayrılarak, Boğaziçi Üniversitesi'nde Türk edebiyatı dersleri verdi. Aynı üniversitede Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nün kurulması için ilk çalışmayı yapanlar arasında yer aldı. Oxford Üniversitesi'nde bulunduğu sırada Dorothy Rowley ile evlenen Prof. İz, 1986'da 48 yıllık eğitim ve öğretim hayatını kapattı. Prof. Fahir İz, Oxford Üniversitesi tarafından yayınlanan ve bugün hâlâ kullanılan Türkçe-İngilizce ve İngilizce-Türkçe sözlükleri yazdı. Topkapı Sarayı ile ilgili bir kitap da kaleme aldı ve bu eser, 1981'de İtalya'da yayımlandı. Prof. İz için 1990 yılında Harvard Üniversitesi tarafından iki ciltlik bir armağan hazırlandı. *** Prof.Dr. Günay Kut, "hocaların hocası"nın vefatı dolayısıyla kaleme aldığı yazıda (Zaman, 8 Temmuz 2004), onun vefatıyla bir çağın kapandığını belirtiyor. Fikir dünyamızın mihenk taşlarından Mahir İz'in de kardeşi olan Fahir İz'in kaleme aldığı eserlerin güncelliğini hâlâ koruduğunu belirten Prof. Kut, "Sevgili Hocam için duygularımı dile getirmem mümkün değil. Ama kısaca bana ve bütün öğrencilerine akademik olmanın ilkelerini, sorumluluğu, hoca-öğrenci ilişkisini, tevazuu, sevgi ve saygıyı öğretti. Onunla birlikte bir çağ kapandı. Kültürüne bağlı, İtalyanca, Fransızca, Almanca, İngilizceyi ana dili gibi bilen Farsça ve Arapçayı konuşup anlayan hocam, bir İstanbul efendisi ve bir Batılıydı" diyor. *** Biz de, giderken kalbimizde ve edebiyat tarihimizde yeri doldurulamayacak büyük bir boşluk bırakan Prof.Dr. Fahir İz'i rahmetle anıyor, onu candan sevdiğimizi bir kere daha tekrarlıyoruz. Bu sevginin sahiplendiği eserlerinin yüzyıllarca yaşamasını temenni ediyor, genç araştırmacıların Prof.Dr. Fahir İz ve onun gibilerin terbiyesiyle ışıklar saçmış diğerlerini örnek almalarını diliyoruz...