Fatih ve Akşemseddin

566 sene önce bugünlerde İstanbul önünde Osmanlı ordusu en belirsiz günleri yaşıyordu. Kuşatma elli güne yaklaştığı hâlde kale düşürülememişti. Bu sırada ordugâha bir Macar heyeti geldi. Macar heyetinin ziyareti çeşitli söylentilerin çıkmasına sebep oldu. Zira V. Ladislas’ın idareyi ele aldığını bildiren elçiler, bir haçlı donanmasının İstanbul’a doğru yola çıktığını ve kuşatma kaldırılmazsa, Macar ordusunun da harekete geçmeye kararlı olduğunu söylemişlerdi.

Bunun üzerine Osmanlı savaş meclisi son defa toplandı. Vezir-i azam Çandarlı Halil Paşa'nın Bizans’la anlaşma yapılarak muhasaranın kaldırılması yönündeki ısrarlı tezine rağmen Zağanos Paşa, Şehabeddin Paşa, Turhan Bey gibi devlet adamları ile  Akşemseddin ve Molla Gürani gibi âlimlerin sözleri ve destekleri ile savaşa devam kararı alındı. Çandarlı’nın karşısında olanlar anlaşma teklifine; fetih alametleri belirdiği sırada işten el çekmek görev anlayışına sığmaz diyerek şiddetle karşı çıkmışlardı.

Papalığın hazırlatmış olduğu bir donanma ile Macarların ordu gönderdiği yolundaki haberler asker arasında yılgınlığa sebep olmuş genç padişah da endişeye kapılmıştı. İbni Kemal’in bildirdiğine göre son toplantıdan sonra musahibi Veliyyüddin oğlu Ahmed Paşa'yı Akşemseddin’e göndererek: "Kaleyi fethetmek ve hasma zafer bulmak ihtimali var mıdır?" diye sordurdu. Akşemseddin bu suale karşı;

“Cenab-ı Hak cevad-ı mutlaktır. Bunca erbab-ı din ve nüfus-ı mücahidin yek vücut olarak hareket ettikten sonra bir kâfir kalesinin ne hükmü vardır ki ona muratları ermeye! Gayret ve ihtimama devam etsinler inşallah en kısa zamanda arzularına kavuşacaklardır” buyurdu...

Fakat padişah bu cevaptan tatmin olmamıştı. Veliyyüddin oğlunu tekrar gönderdi. Bu defa Akşemseddin hazretleri uzun bir murakabeden sonra fetih gününü tayin ederek şu müjdeyi verdi:

Bu haber Sultan Mehmed’in endişelerini giderdi. Gönlü açılıp ferah oldu. Tam bir gayret ve ihtimamla ol günün hazırlıklarını yapmaya koyuldu. 

27 Mayıs Pazar günü ordugâhta dolaşan münadiler iki gün sonra umumî yürüyüşün yapılacağını ilân ettiler...

 

 

 

Artık İstanbul surlarının mühim bir kısmı yıkılmış vaziyettedir. Rumların yıkılan yerleri kapatamamaları için Sultan Mehmed, geceleri dahi top atışını devam ettirmektedir. Osmanlı ordusunun her kesiminde yoğun bir hazırlık göze çarpmaktadır. Genç padişah atına binerek surlar boyunca birlikleri dolaşıyor, görevlilere gerekli tembihlerde bulunuyordu.

Bayrampaşa vadisi ile Topkapı arasındaki mevzi, bizzat genç padişahın komutası altındaydı. Padişahın emrindeki merkez kuvvetlerin sağ kanadına Sadrazam Halil Paşa, sol kanadına ise, Saruca ve Sadi Paşalar komuta edeceklerdi. Bu kuvvetler, Topkapısı kuzeyindeki surlarda açılan büyük gedik üzerine hücum ederek nihaî darbeyi indirmeye çalışacaklardı.

Hücum kolları biner kişilik gruplara ayrılmıştı. Hücum eden birlikler yorulunca veya zayiat dolayısıyla zayıflayınca derhâl diğer birlikle değiştirilecek, böylece fasılasız olarak, kesin neticeye ulaşıncaya kadar hücumlar sürdürülecekti. Orduda bulunan âlimler ve şeyhler ise hücum esnasında cepheyi gezerek askerleri gayrete getireceklerdi.

Sultan Mehmed, ordu ve donanmanın büyük küçük bütün komutanlarını toplayarak onlara, alınan kararları tebliğ ettikten sonra şöyle konuştu:

Bu nutuktan sonra, yüksek rütbeli kumandanları bir müddet daha alıkoyan padişah, onlarla hücum planlarını son kez gözden geçirdi...

 

 

 

Öte yandan İstanbul müdafileri ve şehir ahalisi elli üç gündür devam eden muhasara neticesinde gece gündüz çalışmaktan yorulmuştu. Zira Topkapı mıntıkasında yoğunlaştırılan top atışlarının yaptığı tahribatı tamir edebilmek için devamlı faaliyet göstermek gerekiyordu. Ayrıca her defasında açılan gedikler büyüdüğünden, tamir için de gerekli mesainin artırılması zorunlu hâle geliyordu. Bu durum ise müdafilerde yılgınlık ve bozgunluğa sebep oluyordu...

İmparator ise son umumi hücumu atlatabilmek için elinden gelen bütün gayreti gösteriyordu. O, bu hücumun da püskürtülmesi ile Türklerin ümitlerinin kırılıp geri çekileceklerini kuvvetle tahmin ediyordu. Rahipler her gün olduğu gibi yine halkın maneviyatını yükseltmek ve mukavemet fikrini artırmak üzere ilahiler okuyarak, "mukaddes" resimleri taşıyarak şehri dolaşıyorlardı... İstanbul’u birçok muhasaradan kurtardığı zan olunan "Meryem Ana tasviri" yine ellerindeydi.

Ancak bu kez hiç beklenilmeyen bir olay cereyan etti. "Mukaddes" resim hiçbir sebep yokken rahiplerin elinden kayarak yüzüstü yere düştü. Herkes bağırarak resmi kaldırmaya koştu. Fakat resim sanki kurşun misali ağırlaşmış ve toprağa yapışık bir hâl almıştı. Bu vaziyette, resmi yerden kaldırmak mümkün olmadı. Herkes ağlaşmaya, istavroz çıkarmaya ve dua etmeye başlamıştı. Sonunda papazlar, resmi kaldırarak merasime devam ettiler ise de bu olağanüstü hadise bir hayır alameti olarak görülmedi ve kısa zamanda şehir halkı arasında yayılarak kalplere korku saldı...

Bu arada, umumi hücum kararının Türk ordusunda uyandırdığı şevk ve heyecanı gözleyen Bizanslıların maneviyatı tamamen sarsılmıştı. Sakız Başpiskoposu Leonardo, şehir halkının o günkü hâlini anlatırken;

"Eğer siz de bizim gibi Türklerin 'La ilahe illallah, Muhammedün Resulullah' diyerek hep bir ağızdan cihanı dolduran haykırışlarını işitmiş olsaydınız hakikaten teessür içinde kalırdınız" demektedir. Barbaro ise:

"Biz Hıristiyanlara gelince, bütün gündüz ve bütün gece, Tanrıya, mukaddes Meryem Ana'ya, semadaki bütün azizlere bizi muzafferiyete kavuşturmaları için dua etmekten başka ne yapabilirdik" diyerek son günlerdeki acziyeti ortaya koymaktaydı.

Buna rağmen Bizans tarafında askerî hazırlıklar bütün gün ve gece devam etti. 28 Mayıs günü imparatorla Jüstinyani, beraber bütün surları gezerek noksanları mümkün mertebe gidermeğe çalışırken, müdafileri de teşvik ettiler. Ardından, Ayasofya kilisesinde Bizans ve ecnebi büyüklerini toplayan imparator, onlardan birlik ve beraberlik içinde çarpışmalarını istedi ve kendisinin milleti için ölmeye kati karar vermiş olduğunu söyledi. Nutku dinleyenler din ve memleket için ölmeye hazır olduklarına and içtiler...

 

 

 

Ünlü tarihçi Hoca Sadeddin Efendi, Osmanlı ordusunun İstanbul’un fethinden önceki son geceki manzarasını şöyle nakletmektedir:

 

 

 

Rabb-i izzetden eğer ihsân ola

Zafer yollarına sefer âsân ola