Seçimler ne olacak?

 

Koronavirüs salgınının yayılmasını önlemek için dünyanın bütün ülkelerinde tedbirler alınıyor. Bu tedbirlerin başında da karantina, kısmi veya tam sokağa çıkma yasağı geliyor. Evden dışarı çıkmanın yasaklandığı ülkelerin bazılarında bu yıl devlet başkanlığı, parlamento ya da yerel yönetim seçimleri var. Bir yandan salgının uluslararası ilişkilere ve ekonomiye nasıl yansımaları olacağı tartışılıp, olumsuz etkileri bertaraf etmek için çeşitli adımlar atılırken, diğer yandan da mevcut durumun iç siyaset mekanizmalarını nasıl etkileyebileceği değerlendiriliyor.

Kıtalara göre baktığımızda, 2020’nin kalan bölümünde Avrupa’da 14, Asya’da 12, Afrika’da 10, Amerika’da 15, Okyanusya’da 5 seçim yapılması öngörülüyor. Bazı ülkeler seçimleri erteleme kararlarını almaya başladı. Mesela Kuzey Makedonya’da 12 Nisan’da yapılacağı daha önce açıklanan parlamento seçimleri kasım ayına ertelendi. Keza acil durum ilan edilen Sırbistan’da 26 Nisan’da yapılması planlanmış olan parlamento seçimleri de en az bir ay ertelendi. Suriye’de rejimin tek taraflı kararıyla 13 Nisan’da yapılacağı duyurulan parlamento seçimleri de, salgın dolayısıyla 10 Mayıs’a ertelenmiş durumda. Salgının yayılmaya devam etmesiyle önümüzdeki dönemde yapılması planlanmış birçok seçimin benzer bir akıbete uğrayacağını söyleyebiliriz.

Salgın dünyanın bir numaralı gündem maddesi hâline gelmeden önce uluslararası siyasetin en önemli konu başlığı ABD Başkanı Donald Trump’ın Kongre’de yargılanmasıydı. Trump’ın bu yargılamadan aklanarak çıkmasının ardından, kasım ayında yapılacak seçimde rakibinin kim olacağı konusuna odaklanılmıştı. Demokrat Parti birkaç eyalette ön seçimlerini ancak tamamlamıştı ki, Koronavirüs salgını ABD’deki seçim yarışını gölgelemeye başladı. Belki de Amerikan tarihinde ilk defa, başkanlık seçimine yedi ay kalmışken seçim halkın umurunda değil. Virüsten ölenlerin sayısının 11.000 kişiye ulaştığı ve bizzat Başkan Trump’ın ifadesiyle bu rakamın 200.000’e tırmanabileceği endişesi ortadayken seçim kampanyalarını tartışmak kimin aklına gelir ki?

Trump’ın karşısına eski başkan yardımcısı Joe Biden’ın aday olarak çıkacağı kesinleşti ama bunun resmen ilan edilmesi için Demokrat Parti Kongresinin yapılması gerekiyor. Birçok eyalet partilerin ön seçimlerini erteledi. 13-16 Temmuz tarihleri için planlanan büyük kongre de 17 Ağustos’a ertelendi. Yani Biden’ın kampanya yürütmek için bir ay daha az zamanı olacak.

Diğer yandan, şayet salgın kasım ayına kadar geçmezse başkanlık seçiminin bazı eyaletlerde ertelenebileceği şimdiden konuşulmaya başladı. ABD Anayasası salgın hâlinde seçimlere ilişkin bir hüküm ihtiva etmiyor. Federal sisteme sahip olan ABD’de eyaletler isterlerse seçimi erteleyebilirler. Fakat bazı eyaletlerin bu yola gitmesi durumunda ortaya anayasal bir kriz çıkacağı kesin. Zira Anayasasına göre ABD başkanının görev süresinin 20 Ocak 2021’de saat 12.00’de dolacağı tartışmasız.

Salgının uzun sürebileceğini ve bunun birçok eyalette seçim yapılsa bile sandığa gitme oranını düşüreceğini savunanlar, oyların mektupla yollanabilmesine imkân tanınmasını istiyorlar. Başkan Trump ise bu öneriye, seçime hile karıştırılabileceği gerekçesiyle şiddetle karşı çıkıyor.

ABD’deki bu tartışmalar şu an dünyanın birçok yerinde yaşanıyor. Belki de, koronavirüs salgını sonrasında demokratik ülkelerde seçimlerin yapılış şekli ve oy verme işlemi hakkında çok radikal kararlar alınacak. Belki de, bir sonraki ABD seçiminde insanlar evlerinden, parmak izi ya da retina okuttukları cihazlar üzerinden oy verecekler. Emin olun birçok teknoloji şirketi şimdiden ‘online seçim sistemlerine’ yatırım yapıyorlar.