İskoçya'nın 'etek'leri tutuştu

İskoçya'nın istiklâli için yapılan referandumdan, İngiltere ile beraberliğe devam kararı çıktı.  Sterlin  ve İskoç şirketlerinin hisseleri değer kazandı;  borsa  yükseldi. Birleşik Krallık, dünya politika ve ekonomisinde itibar tazeledi. İskoçya, fakir bir ülke değil. Siyasetten hukuka kadar, geniş bir otonomisi de var. Buna rağmen öteden beri ayrılma arzusu taşıyanlar vardır. 1970'deki referandum, iştirak % 40 barajının altında kaldığı için geçersiz sayılmıştı. Şu halde şimdiki, bir muvaffakiyet sayılır. Üstelik kaydını yaptıranların oranı % 97 idi. AB ve Londra, elbette ayrılığa karşıdır. Zenginlik ve demokrasinin, aşırı milliyetçiliği zayıflattığı bir defa daha ortaya çıktı.
Referandumdan manzaralar... Seçim sandığında kilt giymiş bir İskoç.

Fransa'nın kuzeyinde yaşayan Kelt kavmi  Bröton lar, denizin öte yanındaki soğuk, nemli, karanlık ve ıssız adaya çıktıklarında, buranın yerli halkı  Pikt leri kuzeye sürdüler. Adaya da bunlardan dolayı  Britanya  dendi. Romalılar, İngiltere'ye çıktılar; ama çok denemelerine rağmen,  Kaledonya  dedikleri İskoçya'yı işgal edemediler. Zira Piktler, devamlı baskınlar yapıyorlardı. Hatta İmparator Hadrianus, bunlara karşı 150 km'lik bir duvar inşa ettirdi. Romalılar 407'de geri çekilince; bu sefer Avrupa'dan Cermen kabileleri adaya geçti. Angllar, Saksonlar, Vikingler, Normanlar derken, ada bir  Cermen ülkesi  oldu. Brötonlar, adanın batısına sürüldü. Buraya  Galler  denir ki, Kelt ülkesi demektir. Adanın Cermenlerin hâkim olduğu kısmına, Angllardan dolayı İngiltere  dendi.

İrlanda'ya göçen bir kısım Bröton'un şerrinden kaçarak Britanya'nın kuzeyine yerleşen  Skotlar, buradaki Piktlerle birleşerek İskoçya'yı ve İskoç halkını meydana getirdi. Bu devirde, Prens Macbeth'in, teyzesinin oğlu Kral Duncan'ı öldürüp tahtı gasbetmesi, Shakespeare'in  Macbeth  adlı meşhur piyesine mevzu olmuştur. İskoçlar, V. asırda  Aziz Patrick  sayesinde Hristiyanlığa girdi. Bugün Birleşik Krallık bayrağındaki üç haçtan çapraz olanı, onu sembolize eder.

CESUR YÜREK 

İskoçya tahtının vârisi kalmayınca, İngiltere Kralı  Uzunbacaklı William, İskoçya'da hâkimiyet kurmak istediyse de, istiklâline düşkün İskoçlar, William Wallace reisliğinde ayaklandı. Ayaklanma bastırıldı; ama az sonra İskoçya müstakil oldu.  Braveheart (Cesur Yürek)  filmi bunun hikâyesini anlatır. Tahtın güçlü namzedi İskoç soylusu Stuart hanedanından  Bruce  kral oldu.

Altı defa evlenen ve Kilisenin boşanmaya izin vermemesi sebebiyle boşanabilmek için Roma'dan müstakil kilisesi kuran İngiltere Kral  VIII. Henry'nin bir oğlu ve iki kızı peş peşe tahta çıktı; ama hiçbirinin çocuğu olmadı. Bâkire Kraliçe diye de bilinen kızı I. Elizabeth'in ölümüyle, Stuart Hanedanı'ndan İskoçya Kralı ile evli halasının torunu ve İskoçya Kralı VI. James, 1603'de  I. James  adıyla İngiltere tahtına oturdu. Böylece İngiltere ve İskoçya tacı birleşti; ancak iki devlet istiklâlini devam ettirdi. Şimdiki kraliçe, bu İskoç Kralı'nın  11. kuşaktan torunu  ve tahtının vârisidir. İngiltere, İskoçya, Kuzey İrlanda ve Galler hep beraber  Birleşik Krallık'ı teşkil eder. Devletin resmî adı budur.

Bununla beraber iki ülke parlamentoları arasında çatışma eksik olmamıştır. Bu sırada ekseriyetin Protestan olduğu ülkede Kral II. James'in Katoliklikten vazgeçmemesi problem doğurdu. Tahttan indirilen kral, Fransa'ya kaçtı; yerine  Protestan  vârisler geçti. Önceki kralın yanlıları, XVII. asırda Fransa destekli çok isyan çıkardı. İskoçya, fakir düştü; feodalitesi çözülmeye yüz tuttu. Fransa ile uzayan savaş, iki tarafı çözüme sevk etti. İskoçların ticaret serbestisi ve kralın Protestan olması şartıyla, iki ülke  1707'de birleşti. İskoç parlamentosu kaldırıldı.  Büyük Britanya Krallığı  kuruldu. İskoç hukuku ve kilisesi ise istiklâlini muhafaza etti. Böylece, Fransa'nın ve burada yaşayıp İngiltere tahtında hak iddia eden Katolik kralların, İskoçya'yı basamak olarak kullanma şansı ortadan kalkıyordu. O zaman da bu anlaşma  kıl payı  bir farkla kabul edilmişti. Britanya'nın artan refahı İskoçya'ya da aksetti ve istiklâl hevesi zayıfladı. Yine de halkın gelir seviyesi, İngiltere'den aşağıdır.

İskoçya'da, İngiltere'den istiklâl isteyen bir kesim her zaman olmuştur. Bunlar, İskoç Milli Partisi  (SNP) olarak teşkilatlanmıştır. İskoçya'da  zengin madenler  ve denizinde  petrol  vardır. 1970'lerdeki petrol krizinde, bu petrol İngiltere için çok ehemmiyetliydi. SNP, bunu kullanarak bir istiklâl referandumu tertiplemiş; ama muvaffak olamamıştı. Şimdi iktidardaki SNP, petrol vergilerinden kendisine ayrılan %15'i arttırmak; hatta bu gelirleri (Norveç gibi) gelecek nesiller için bir fonda toplamak istiyor. Ayrıca ayrılsa bile sterlini para birimi olarak muhafaza etmeyi istiyor.

İskoçya'da halkın çoğu İngilizce konuşur. Yerli dilleri bilen ancak dağlık yerlerde % 40'ıdır. İngiliz kültürü, memlekete derin tesirler bırakmıştır. Yine de erkeklerin (altında don olmaksızın) giydiği  kilt  adında kareli İskoç etekleri ve gaydaları ile İskoçlar geleneklerini devam ettirmeye çalışırlar. Her klanın (kabilenin) bizim Fransızca İskoç manasına  ekose  dediğimiz ayrı birer deseni vardır. Eski mahkeme kararlarından müteşekkil İngiliz hukukunun aksine, İskoç hukuku, yazılı Roma hukuku kaidelerine dayalıdır. Hâlâ en büyük Mason yapılanmalarından birisi, İskoç Riti'dir. Cimrilikleri, fıkralara mevzu olan İskoçların ekserisi  Kalvenist Protestandır. İskoç viskisine, içkiciler rağbet eder.  Shetland koyunlarının yünü, bir cinse adını vermiştir. Vaktiyle sığır hırsızlığı ve şantajın oldukça itibarlı bir meslek olduğu İskoçya'da, Robin Hood'a benzetilen  Rob Roy  (Kızıl Rob) gibi şöhretli haydutlar, romanlara, filmlere mevzu olmuştur. İskoçya'dan  Amerika'ya  başlarda hayli göç yaşanmıştır. Soyadında Mac ve O bulunanlar, hele bir de kızıl saçlı ise, rahatlıkla "İskoçtur" denir. İskoç asıllı çok İngiliz devlet adamı ve sanatçı vardır. Önceki başbakan  Gordon Brown; Harry Potter'ın yazarı J. K. Rowling; şair Robert Burns; penisilini keşfeden Alexander Fleming; telefonu bulan Alexander Graham Bell İskoçtur. Kraliyet ailesinde bile, kim bilir ne kadar İskoç kanı bulunur.